مقایسه آثار مدنی ارتداد در فقه اسلامی و حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد امارات

2 دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مشهد

چکیده

ارتداد در متون فقهی مذاهب اسلامی عقوبتی بسیار سنگین دارد، اما در قوانین موضوعه این عمل جرم شناخته نشده و برای آن مجازات تعیین نگردیده است و مواد قانونی مختصری که به موضوع ارتداد اشاره کرده است حاوی تعیین مجازات برای مرتد نیست. با توجه به اینکه قانون اساسی مراجعه به منابع معتبر اسلامی را در صورت سکوت، نقص، اجمال یا تعارض قوانین ضروری دانسته است و تأکید بر این موضوع دارد که تمام قوانین باید بر اساس موازین اسلامی باشد، تعقیب کیفری مرتد در دعاوی کیفری و تعیین مسئولیت مدنی در دعاوی مدنی بر طبق متون فقهی معتبر، لازم است. آثار مدنی ناشی از ارتداد شامل انحلال زوجیت (فسخ نکاح)، سلب مالکیت، محرومیت از ارث و سقوط ولایت بر فرزند می‌گردد و آثار کیفری آن مجازات حبس و اعدام، بسته به نوع ارتداد و جنسیت مرتد می‌باشد. یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که با وجود سکوت قانون در مورد ارتداد و آثار ناشی از آن و با وجود اختلاف­‌نظر راجع به امکان تعقیب کیفری مرتد بین حقوقدانان، تردیدی در اعمال آثار مدنی نسبت به شخص مرتد نیست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparison of Civic Effects of Apostasy in Islamic Jurisprudence and Iranian Law

نویسندگان [English]

  • Jalil Shia Ali 1
  • Abbas Sheikholeslamy 2
1 PhD student at Islamic Azad University
2 Associate Professor at Islamic Azad University
چکیده [English]

Apostasy in the jurisprudential texts of Islamic religions has very difficult consequences. However, in the rules of the law, this act has not been recognized and no punishment has been set for it. Brief legal material referring to the topic of apostasy does not include the determination of punishment for the apostate. Given the fact that the constitution of Islamic Republic of Iran considers it necessary to refer to credible Islamic sources, in the event of silence, defect, urgency or conflict of laws, criminal prosecution of apostates in criminal cases and the determination of civil liability in civil cases, according to valid legal texts is necessary. The civil effects resulting from apostasy include the dissolution of marriage, confiscation of property, deprivation of inheritance, and the fall of guardianship on the child. The criminal effects of apostasy are imprisonment and execution depending on the type of apostasy and gender of the apostate. Findings of the research confirm that, however the law is silent about apostasy and there is a controversy among the jurisprudents about the punishment of the apostate, there is no doubt about the exertion of civic effects on the apostate person.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Apostasy
  • Civic Effects of Apostasy
  • Apostasy in Jurisprudence
  • Apostasy in Law

مراجع

قرآن کریم.
ابن­‌جزی کلبی، محمد بن احمد، القوانین الفقهیة فی تلخیص مذهب المالکیة، بیروت، دارابن­‌حزم، 1434ق.
ابن‌حجر هیتمی، احمد بن محمد، الفتاوی الحدیثیة، بیروت، دارالفکر، 1380ق.
ابن­‌حزم، علی بن احمد، المحلی بالآثار، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1408ق.
ابن­‌حنبل، احمد بن محمد، مسند الإمام احمد بن حنبل، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1416ق.
ابن­‌قدامه، عبدالله بن احمد، المغنی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1421ق.
ابن­‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارالفکر؛ دارصادر، 1414ق.
ابوداود سجستانی، سلیمان بن اشعث، سنن ابی­‌داود، قاهره، دارالحدیث، 1420ق.
بازرگان، مهدی، «ارتداد»، مجله مکتب اسلام، شماره 408، 1355ش.
ترمذی، محمد بن عیسی، سنن الترمذی، قاهره، دارالحدیث، 1419ق.
جباری، مصطفی، «آیا می­‌توان ارتداد را جرم دانست؟»، مجله مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دوره ششم، شماره اول، بهار 1393ش.
جزیری، عبدالرحمن، الفقه علی المذاهب الأربعة، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1424ق.
حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1412ق.
حصنی، ابوبکر بن محمد، کفایة الأخیار فی حل غایة الإختصار، دمشق، دارالخیر، 1994م.
حطاب، محمد بن محمد، مواهب الجلیل فی شرح مختصر خلیل، بیروت، دارالفکر، 1412ق.
حکیم، سید محمدسعید، مصباح المنهاج، بی‌جا، دارالهلال، 1426ق.
خمینی، سید روح­‌الله، تحریر الوسیله، نجف، مطبعة الآداب، 1390ق.
خویى، سید ابوالقاسم، مبانی تکملة المنهاج، قم، مؤسسه احیاء آثار امام خویی، 1422ق.
درودی، سعید، «ارتداد در نظام حقوقی ایران»، مجله بازتاب اندیشه، شماره 23، بهمن 1380ش.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دمشق، دارالقلم؛ بیروت، الدار الشامیة، 1412ق.
رستگار، اصغر، عهد عتیق و عهد جدید، تهران، نگاه، 1373ش.
رملی، محمد بن احمد، نهایة المحتاج الی شرح المنهاج، بیروت، دارالفکر، 1404ق.
شافعی، محمد بن ادریس، الأم، بیروت، دارالمعرفة، 1410ق.
شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، بیروت، مکتبة لبنان، 1992م.
شهید اول، محمد بن مکی، اللمعة الدمشقیة، قم، مکتب الاعلام الإسلامی، 1365ش.
صالح، صبحی، الإسلام و مستقبل الحضارة، بیروت، دارقتیبة، 1393ق.
صبحی منصور، احمد، القرآن و کفی مصدراً للتشریع الإسلامی، مصر، دارالکتب، 1989م.
طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، 1387ق.
عوده، عبدالقادر، التشریع الجنائی الإسلامی مقارناً بالقانون الوضعی، بیروت، دارالکاتب العربی، بی‌تا.
محقق داماد، سید مصطفی، قواعد فقه: بخش مدنی 2، تهران، سمت، 1381ش.
مکارم شیرازی، ناصر، استفتائات، قم، اسلامی، 1380ش.
موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم، فقه الحدود و التعزیرات، قم، دانشگاه مفید، 1377ش.
نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1404ق.
نسائی، احمد بن شعیب، تفسیر النسائی، بیروت، مؤسسة الکتب الثقافیة، 1410ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار