اجاره بلندمدت از دیدگاه مذاهب فقهی اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه شیراز

چکیده

پیشرفتهای علمی و پیدایش انواع ادارات و شرکتهای تجاری و شیوه­‌های جدید کسب درآمد از سویی و عدم امکان خرید یا مقرون­‌به­‌صرفه نبودن خرید اعیان مورد نیاز آنها از سوی دیگر، موجب شده که اجاره بیشتر از یک سال در بین مردم و جوامع راه یابد. در میان فقهای شیعه علامه حلی برای اولین بار اجاره بیشتر از یک سال و شرایط آن را بررسی و به مصادیقی از آن اشاره نموده است و در مذاهب فقهی اهل­‌سنت نیز عنوان «الاجارة الطویلة» را اولین بار حنفیه بیان کرده­‌اند. شافعی، مالک و احمد بن حنبل نیز چنین اجاره­‌ای را ممکن دانسته­‌اند. در تحقیق حاضر که با روش توصیفی تحلیلی انجام شده ضمن اشاره به ارکان اجاره، با استناد به دلایلی صحت اجاره بیشتر از یک سال نتیجه گرفته شده و اشاره گردیده که در گذشته به دلیل سادگی زندگی مردم و عدم نیاز آنها به اجاره بیشتر از یک سال، اجاره میان­‌مدت یک­‌ساله و کوتاه­‌مدت ماهانه و... رواج داشته است و با این حال در بخارا اجاره بلندمدت سی­‌ساله متداول بوده است. گرچه برخی از فقها، مانند شافعی، از محدود بودن اجاره به سی سال و عدم جواز اجاره بیش از آن سخن گفته­‌اند، اما در توجیه آن گفته شده که عدد سی برای مبالغه است و از سویی منظور از «سی سال» اجاره اعیانی است که بیش از این مدت امکان بقای آنها نیست، از این رو مدت اجاره به میزان بقای اعیان بستگی داشته و متغیر است و تعیین سقف خاصی، چون سی سال برای آن معنی ندارد. مذاهب فقهی اسلامی برای جلوگیری از زیان طرفین اجاره بیشتر از یک سال به دلیل تورم و... از امکان تقسیط بهای اجاره و استفاده از عقدهای متعدد سخن گفته­‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Long-term Rent from the Perspective of Jurisprudential Schools of Islam

نویسنده [English]

  • Morteza Rahimi
Associate Professor at Shiraz University
چکیده [English]

Scientific progresses and creation of various offices and businesses with new methods of money making on one hand and lack of affordance to buy required building of the business on the other hand, resulted in the prevalence of lease more than a year between people and communities. Among Shia Jurists, Allamah Helli investigated lease more than a year for the first time and referred to some examples. In Sunni sects, Hanafiyah mentioned lease more than a year for the first time. Shafi‘i, Malik and Ahmad bin Hanbal mentioned that such a lease may be considered possible. In present study, performed analytically and descriptively, the accurateness of lease more than a year is concluded by some reasons while referring to rental agreements. Long time ago, medium-term annual lease or short-term lease for a couple of months was frequent due to the simplicity of the people. However, lease up to thirty years was common in Bokhara, although some Sunni scholars like Shafi‘i, restricted long-term lease to thirty years and did not allow longer lease terms. Such idea was justified as thirty-year term is an exaggeration and it meant renting the building not the land and the building will not survive for longer term. Accordingly, lease duration depends on the survival of the building and making a restriction like thirty years for that does not make sense. Different Islamic jurisprudential schools stated the possibility to divide the rental price and use multiple contracts to prevent loss of both sides as of some problems like inflation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Lease
  • Long-term
  • Duration of Survival

مراجع

قرآن کریم.
ابن‌ابی‌الوفاء قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیة فی طبقات الحنفیة، کراچی، میرمحمد کتب‌خانه، بی­‌تا.
ابن­‌ادریس حلی، محمد بن منصور، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.
ابن­‌بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
ابن­‌عابدین، محمدامین بن عمر، رد المحتار علی الدر المختار، بیروت، دارالفکر، 1415ق.
ابن­‌قدامه، عبدالله بن احمد، المغنی، بیروت، دارالکتاب العربی، بی­‌تا.
ابن­‌قیم جوزیه، محمد بن ابی­‌بکر، سد الذرائع و تحریم الحیل المفضیة الی محرم، بی­‌جا، بی­‌نا، بی­‌تا.
ابن­‌نجیم مصری، زین­‌الدین بن ابراهیم، البحر الرائق شرح کنز الدقائق، بیروت، دارالکتاب الإسلامی، بی­‌تا.
بحرالعلوم، سید محمد بن محمدتقی، بلغة الفقیه، تهران، مکتبة الصادق، 1403ق.
بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، بیروت، دارالفکر، 1401ق.
بلخی، نظام‌الدین، الفتاوی الهندیة فی مذهب الإمام الأعظم ابی­‌حنیفة النعمان، بیروت، دارالفکر، 1411ق.
بهوتی، منصور بن یونس، دقائق اولی النهی لشرح المنتهی، بیروت، عالم الکتب، 1414ق.
همو، کشاف القناع عن متن الإقناع، بیروت، دارالکتب العلمیة، بی­‌تا.
جزائرى مروج، سید محمدجعفر، هدی الطالب فی شرح المکاسب، قم، مؤسسه دارالکتاب، 1416ق.
حصکفی، محمد بن علی، الدر المختار شرح تنویر الأبصار و جامع البحار، بیروت، دارالفکر، 1415ق.
حلی، حسن بن یوسف، تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، قم، مؤسسه امام صادق، 1421ق.
همو، تذکرة الفقهاء، قم، دفتر انتشارات اسلامی، بی­‌تا.
همو، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث، 1414ق.
حیدر، علی، درر الحکام فی شرح مجلة الأحکام، بیروت، دارالجیل، 1411ق.
خطیب شربینی، محمد بن احمد، مغنی المحتاج الی معرفة معانی الفاظ المنهاج، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1377ق.
خمینى، سید روح­‌الله، تحریر الوسیله، قم، مؤسسه مطبوعات دارالعلم، بی­‌تا.
خن، مصطفی؛ بغاء، مصطفی؛ شربجی، علی، الفقه المنهجی علی مذهب الإمام الشافعی، دمشق، دارالقلم، 1413ق.
خویی، سید ابوالقاسم، مصباح الفقاهة، بی‌جا، بی­‌نا، بی­‌تا.
دردیر، احمد بن محمد، الشرح الکبیر، بی‌جا، داراحیاء الکتب العربیة، بی­‌تا.
رافعی قزوینی، عبدالکریم بن محمد، فتح العزیز فی شرح الوجیز، بیروت، دارالفکر، بی­‌تا.
الرئاسة العامة لإدارات البحوث العلمیة و الإفتاء و الدعوة و الإرشاد، «الحکورات»، مجلة البحوث العلمیة، عربستان، 1406ق.
زیلعی، عثمان بن علی، تبیین الحقائق شرح کنز الدقائق و حاشیة الشلبی، قاهره، المطبعة الکبرى الأمیریة، 1313ق.
سرخسی، محمد بن احمد، المبسوط، بیروت، دارالمعرفة، 1406ق.
سیفی مازندرانی، علی­‌اکبر، مبانی الفقه الفعال فی القواعد الفقهیة الأساسیة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1383ش.
شهید اول، محمد بن مکی، اللمعة الدمشقیة، بیروت، دارالتراث؛ الدار الإسلامیة، 1410ق.
همو، غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1414ق.
شهید ثانی، زین­‌الدین بن علی، مسالک الأفهام الی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1413ق.
طوری، محمد بن حسین، تکملة البحر الرائق، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1418ق.
طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407ق.
همو، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دارالکتاب العربی، 1400ق.
همو، تهذیب الأحکام، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1365ش.
طیار، عبدالله بن محمد؛ مطلق، عبدالله بن محمد؛ موسی، محمد بن ابراهیم، الفقه المیسر، ریاض، مدار الوطن، 1432ق.
عبدری غرناطی، محمد بن یوسف، التاج و الإکلیل لمختصر خلیل، بیروت، دارالفکر، 1398ق.
علیش، محمد بن احمد، فتح العلی المالک فی الفتوی علی مذهب الإمام مالک، بیروت، دارالمعرفة، بی­‌تا.
عینی، محمود بن احمد، عمدة القاری شرح صحیح البخاری، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی­‌تا.
فاضل لنکرانی، محمد، 1397ش، در: portal.anhar.ir
فاضل مقداد (سیوری حلی)، مقداد بن عبدالله، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، بی­‌نا، بی­‌تا.
کلیبولی، عبدالرحمن بن محمد، مجمع الأنهر فی شرح ملتقی الأبهر، بیروت، منشورات محمدعلی بیضون؛ دارالکتب العلمیة، 1419ق.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، قم، دارالحدیث، 1429ق.
مالک بن انس، المدونة الکبری، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415ق.
ماوردی، علی بن محمد، الحاوی الکبیر فی فقه مذهب الإمام الشافعی و هو شرح مختصر المزنی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1419ق.
محقق حلی، جعفر بن حسن، المختصر النافع فی فقه الإمامیة، قم، مؤسسة المطبوعات الدینیة، 1418ق.
همو، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1408ق.
همو، نکت النهایة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1412ق.
محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسه آل البیت، 1414ق.
مرعشی نجفی، سید شهاب‌الدین، منهاج المؤمنین، قم، کتابخانه آیة‌الله مرعشی نجفی، 1409ق.
مسلم بن حجاج نیشابوری، صحیح مسلم، بیروت، دارالفکر، بی­‌تا.
مصلح، خالد، 1396ش، در: almosleh.com
مفید، محمد بن محمد، المقنعة، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، 1413ق.
مکارم شیرازی، ناصر، 1396ش، در: makarem.ir
نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی­‌تا.
نووی، یحیی بن شرف، المجموع شرح المهذب، بیروت، دارالفکر، بی­‌تا.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار