بررسی عوامل ایجاد مسئولیت شاهد در فقه امامیه و حنفیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه حکیم سبزواری

2 کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

شهادت یکی از مهم­‌ترین ادله اثبات دعوی است؛ به­‌گونه­‌ای که از واجبات کفایی شمرده شده است. براساس اظهارات شاهد حکم صادر می­‌شود و اجرای حکم آثار فراوانی را به دنبال دارد. در صورت رجوع شاهد از شهادت یا اثبات کذب وی، زیانهای وارده به مشهودعلیه باید جبران شود. قواعد مسئولیت مدنی راه را برای جبران این خسارات هموار می­‌کند. در این پژوهش به علت اهمیت فقه تطبیقی که موجب تقریب مذاهب و اصلاح پیش­‌داوریهای مغرضانه می­‌شود، عوامل ایجاد مسئولیت مدنی شاهد در فقه امامیه و حنفیه بررسی شده و اشتراکات و افتراقات موجود بین آن دو استخراج شده است. آراء فقهای دو مذهب در بسیاری از موارد مانند عدم نقض حکم صادره پس از رجوع شاهد از شهادت در امور مالی شبیه به هم است. اختلافات بسیار کمی مانند عدم مسئولیت برای رجوع شاهد در وصیت در فقه حنفی و وجود مسئولیت در فقه شیعه و عدم مسئولیت شاهد در رجوع از شهادت قبل از صدور حکم در فقه شیعه و وجود مسئولیت در فقه حنفی و... وجود دارد که در مقاله به آنها اشاره می­‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of the Factors Affecting Liabilities of Witness in Imami Jurisprudence and Hanafi Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Rajaei 1
  • Seyed Javad Khatami 1
  • Seyed Mohsen Aziz 1
  • Zahra Sham Abadi 2
1 Assistant Professor at Hakim Sabzevari University
2 MA at Hakim Sabzevari University
چکیده [English]

Testimony is one of the most important proofs for substantiating an argument to the extent that is considered as a collective obligation. This is because the court judgment is issued on the basis of witness remarks which might have various consequences. If the witness denies his remarks or his remarks are proved to be false, the losses of the one suffering from his witness should be covered. The rules and regulations governing civil liability have provided a good ground for covering these losses. The present study, owing to the importance of comparative jurisprudence which improves the relationships of Islamic denominations and modifies biased prejudices, investigates the factors affecting civil liabilities of witnesses and the similarities and differences between Imami and Hanafi jurisprudence in this regard. The verdicts of jurisprudents of denominations in many issues are similar, such as preserving the verdicts issued by court after withdrawing the testimony by the witness in financial affairs. There are some slight differences between Imami and Hanafi jurisprudence in terms of the lack of responsibility of the witness in Hanafi jurisprudence and the responsibility of the witness in Imami jurisprudence as well as the lack of responsibility of witness in the case of withdrawing the testimony before the court issues a verdict in Shiite jurisprudence and the responsibility of the witness in this case in Hanafi jurisprudence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Civil Liability
  • Covering Losses
  • Withdrawing the Testimony
  • Forced Testimony
  • Witness Responsibility
ابن­‌ادریس حلی، محمد بن منصور، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.
ابن­‌عابدین، محمدامین بن عمر، رد المحتار علی الدر المختار، بیروت، دارالفکر، 1412ق.
ابن­‌فارس، احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1404ق.
ابن­‌مازه، محمود بن احمد، المحیط البرهانی فی الفقه النعمانی، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1424ق.
ابن­‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارالفکر؛ دارصادر، 1414ق.
بلخی، نظام‌الدین، الفتاوی الهندیة فی مذهب الإمام الأعظم ابی­‌حنیفة النعمان، بیروت، دارالفکر، 1411ق.
جعفرزاده، علی، الزامات بدون قرارداد و ضمان قهری، تهران، جنگل، 1390ش.
حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، قم، مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث، 1409ق.
حسن­‌زاده، مهدی، «بررسی فقهی ـ حقوقی اثر رجوع شاهد از شهادت در دعاوی مدنی»، مجله حقوق اسلامی، شماره 41، تابستان 1393ش.
حلی، حسن بن یوسف، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
خمینی، سید روح­‌الله، تحریر الوسیله، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1409ق.
خویى، سید ابوالقاسم، منهاج الصالحین، قم، مؤسسه احیاء آثار امام خویی، 1422ق.
سرخسی، محمد بن احمد، المبسوط، بیروت، دارالفکر، 1421ق.
سمرقندی، محمد بن احمد، تحفة الفقهاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1414ق.
شهید ثانی، زین‌­الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم، داوری، 1410ق.
همو، مسالک الأفهام الی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1404ق.
طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، تهران، کتا‌بفروشی مرتضوى‌، 1375ش.
طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران، المکتبة المرتضویة، 1387ق.
همو، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دارالکتاب العربی، 1400قق.
غنیمی، عبدالغنی بن طالب، اللباب فی شرح الکتاب، بیروت، المکتبة العلمیة، بی­‌تا.
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415ق.
کاسانی، ابوبکر بن مسعود، بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1414ق.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1407ق.
گروه مؤلفین، مجله الاحکام العدلیه، بی­‌جا، نورمحمد، 1882م.
محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1408ق.
مغنیه، محمدجواد، فقه الإمام الصادق، قم، مؤسسه انصاریان، 1421ق.
موصلی، عبدالله بن محمود، الاختیار لتعلیل المختار، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1426ق.
نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1404ق.
نسفی، عبدالله بن احمد، کنز الدقائق، بیروت، دارالبشائر الإسلامیه، 1432ق.