ماهیت و مالیت ارزهای دیجیتال از منظر فقه مقارن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و حقوق دانشگاه شهید مطهری

2 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

ارز دیجیتال، اصطلاح جدید و نوظهور است که نیازمند بررسی عمیق از جمیع جهات، به­‌ویژه از منظر فقه اسلامی است. ارز دیجیتال پول فضای مجازی است که به وسیله آن می‌توان حجم بسیار زیادی از پول را در مدت زمان کوتاه‌تری نسبت به تراکنشهای بانکی و به صورت بین­‌المللی، جابه­‌جا کرد. محل فعالیت این ارزها، شبکه اینترنت است و بدون نیاز به تشریفات و تأیید دولتها در حال انجام است، چرا که اساساً هدف از ایجاد این ارزها، انجام معاملات بدون نظارت و دخالت دولتهاست، که این مورد خالی از اشکال نخواهد بود. در مقاله پیش رو در صدد پاسخ به این سؤال هستیم که ماهیت ارزهای دیجیتال چیست و از منظر فقهی چه آثاری بر آنها مترتب می‌شود؟ با بررسیهای صورت­‌گرفته، به این نتیجه رسیدیم که به­‌طور کلی، هم در میان فقهای شیعه و هم اهل­‌سنت دو دیدگاه موافق و مخالف وجود دارد که موافقان به اصولی هم­چون صحت و اباحه استناد کرده و مخالفان به غرری­‌بودن اشاره دارند. ارزهای دیجیتال دارای مالیت هستند و پول به­‌شمار می‌روند و تأیید یا عدم تأیید دولتها، تأثیری بر هویت پولی این ارزها نمی‌گذارد. ارزهای دیجیتال دارای محاسن غیر قابل انکاری هستند که تکامل ساختار و شیوه استفاده از آنها می‌تواند، حلیت شرعی استفاده از آنها را در پی داشته باشد؛ در غیر این صورت، قاعده لاضرر و نفی سبیل، نسبت به سایر قواعد فقهی مطروحه پیرامون این ارزها، پیشی گرفته و در مقابل مشروعیت آنها می‌ایستند و حلیت آنها را به عدم حلیت تبدیل می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Nature of Digital Currency and Its Financial Value from the Perspective of Comparative Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Morteza Chitsazian 1
  • Zahra Khorsandi 2
1 Assistant Professor at Shahid Motahari University
2 PhD student at Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Digital currency is a new term that requires careful study in all aspects especially from the perspective of Islamic jurisprudence. Digital currency is a virtual currency that can be used to transfer large amounts of money internationally and in a shorter period of time than banking transactions. The place of transactions with these currencies is the Internet and it is done without the need for formalities and approval of governments, because basically the purpose of creating these currencies is making transactions without government supervision and intervention. In this article, we seek to answer these questions: “What is the nature of digital currency?” and “What effects does it have on cyberspace transactions from a jurisprudential point of view?” We came to the conclusion that some Shia and Sunni jurists have commented as in favor and others as opposed. Proponents have cited to principles such as the Principle of Authenticity (Sihha) and the Principle of Permissibility (Ibaha). Digital currencies have a financial value and are considered money. The approval or disapproval of governments does not affect the monetary identity of these currencies. Digital currencies have undeniable advantages that the evolution of their structure and the way of using them, can lead to the legal legitimacy of using them. Otherwise, the Rule of Prohibition of Detriment (La Dharar) and the Rule of Denying the Domination of Unbelievers over Believers (Nafy Sabil) surpasses the other proposed jurisprudential rules about the digital currencies and stand against their legitimacy and finally it turns their legitimacy into illegitimacy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Digital Currency
  • Bitcoin
  • Money
  • Object
  • Comparative Jurisprudence
  • Property
قرآن کریم.
ابن­‌تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، مجموع فتاوى شیخ الإسلام احمد بن تیمیة، مدینه، مجمع الملک فهد لطباعة المصحف الشریف، 1416ق.
ابوبکر، محمد، «بررسی جامع فقهی بیت کوین، ارزهای دیجیتال و بلاک‌چین»، ترجمه محمد آذرنیوار، پایگاه اینترنتی (arzdigital.com).
اخوان، پیمان، ارزهای دیجیتال بیت کوین بلاک‌چین و مفاهیم پایه، تهران، آتی­‌نگر، 1396ش.
باسم، احمد عامر، «العملات الرقمیة «البتکوین انموذجا» و مدی توافقها مع ضوابط النقود فی الاسلام»، مجلة الجامعة الشارقة، جامعة البحرین، المجلد 16، العدد الاول، 2018م.
جمالزاده، ناصر؛ باباخانی، مجتبی، «کاربرد قاعده حفظ نظام در اندیشه فقهی سیاسی امام خمینی»، مجله دانش سیاسی، شماره 25، 1396ش.
خمینی، سید روح‌الله، کتاب البیع، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1415ق.
روشن، محمد؛ مظفری، مصطفی؛ میرزایی، هانیه، «بررسی وضعیت فقهی و حقوقی بیت کوین»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 87، 1398ش.
شریف، یوسف بن هزاع، «الاحکام و الضوابط الفقهیه المتعلقه بالنقود الرقمیه الالکترونیه (البتکوین أنموذجا)»، مجله جامعة الملک عبدالعزیز، المجلد 28، العدد 5، 2020م.
صمدی لرگانی، محمود؛ شهیر، امید، «بیت کوین در ایران و تحلیل آن از دیدگاه مالی، حقوقی و فقه اسلامی»، همایش ملی پژوهشهای حسابداری و مدیریت با رویکرد کسب و کارهای نوین، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تنکابن، 1396ش.
طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1374ش.
عندلیب، حسین، «تشابهات و تمایزات فقه فردی و حکومتی»، مجله حیات طیبه، شماره 9، 1396ش.
قزل بیگلو، مسلم، «مشروعیت رمزارزها از منظر فقه حکومتی و فردی»، نهمین کنفرانس بین­‌المللی اقتصاد، مدیریت و حسابداری با رویکرد ارزش‌آفرینی، مؤسسه آموزشی مدیران خبره نارون، 1398ش.
کوچکی گلفزانی، محمد؛ ابوالحسنی، علی، «بررسی تحولات ماهیت پول از دیدگاه فقهی و اقتصادی و چگونگی ورود اسکناس به چرخه اقتصاد»، دومین کنفرانس ملی حسابداری، مدیریت و اقتصاد با رویکرد اشتغال پایدار و نقش آن در رشد صنعت، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ملایر، 1397ش.
کیوانلو شهرستانکی، زهرا؛ ذوالفقاری، سعید، «بیت کوین (ارز دیجیتال) و اقتصاد»، چهارمین کنفرانس ملی دستاوردهای نوین در برق و کامپیوتر و صنایع، مجتمع آموزش عالی فنی و مهندسی اسفراین، 1397ش.
گرجی، ابوالقاسم، مقالات حقوقی مالکیت در اسلام، تهران، دانشگاه تهران، 1402ق.
محقق داماد، سید مصطفی، قواعد فقه، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1406ق.
مزعل، صابر محمد محمود، «التعامل المالی بواسطة عملة البتکوین؛ دراسة تحلیلیة مقارنة»، المجلة القانونیة مجلة متخصصة فی الدراسات و البحوث القانونیة، المجلد 2، العدد 7، 2020م.
مشرق نیوز: «افشاگری درباره بیت کوین»: https://www.mashreghnews.ir/news
مصباح، محمدسعید؛ صادقی، علی، «واکاوی ابعاد فقهی قاعده نفی سبیل»، دومین کنفرانس ملی پژوهشهای نوین در مدیریت و حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کازرون، 1397ش.
مصطفوی، سید کاظم، القواعد الفقهیه، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، 1421ق.
میرزاخانی، رضا؛ سعدی، حسینعلی، «بیت کوین و ماهیت مالی فقهی پول مجازی»، مجله جستارهای اقتصادی، شماره 30، 1397ش.
Babas, Mounira, "Cryptocurrency industry in the balance of islamic jurisprudence and prospects for creating an Islamic digital currency (A proposed model)", Laboratory for Evaluation Capital Markets in the Light of Globalization faculty of Economics commerce and Management, 2021.