حقوق معلولین در فقه فریقین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

2 دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی(ره) شهرری

3 استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

گرچه اساس و بنیان استنباط احکام در مذاهب مبتنی بر قرآن و سنت می­‌باشد، لکن از یک سو روشهای اصولی، تفسیر و استنباط از قرآن و سنت میان مذاهب متفاوت بوده و از دگر سو اختلاف در منابع فقه موجب اختلاف احکام و فتاوی در بعضی از موضوعات میان مذاهب اسلامی شده ­است. هم­چنین از آن­جا که پیشینه و قدمت مذاهب غیرشیعی در حکومت­‌داری نسبت به مذهب شیعه بیشتر است، سؤالی که پیش می­‌آید، این است که: تاریخ و فتاوای علمای این مذاهب چه رویکردی به حقوق معلولین داشته­‌اند؟ تحقیق پیش رو با توجه به همین مسئله و با روش توصیفی- تحلیلی و به­‌منظور بررسی حقوق معلولین در تاریخ و منابع فقهی مذاهب مختلف اسلامی به رشته تحریر درآمده است و سعی دارد با بازخوانی و کنکاش در تاریخ حاکمان اهل‌­سنت و منابع فقهی شیعه و سنی، پاسخی درخور برای این سؤال بیابد که رویکرد مذاهب مختلف نسبت به حقوق معلولین چگونه است؟ تحقیق ثابت کرده‌ ­است که از دیدگاه فقهی همه مذاهب، معلولین در تمام ابعاد انسانی دارای حقوق تعریف ­شده می­‌باشند، که این حقوق بعضاً به‌­عهده حکومت و بعضاً به‌­عهده جامعه می­‌باشد و در طول تاریخ و در حکومتهای صدر اسلام به آن عمل و این حقوق ادا می­‌شده است و در ادامه تاریخ نیز بر حکومتهای اسلامی اعطای حقوق معلولین واجب است. در این تحقیق به موضوع مناسب­‌سازی به‌­عنوان یکی از حقوق عقلی و شرعی معلولین پرداخته شده ­است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Disabled Persons’ Rights in Sunnite and Shiite Islamic Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Hassan Aboutalebi 1
  • Mohammad Jafari Harandi 2
  • Seyed Mohammad Reza Ayati 3
1 Ph.D. student of Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran
2 Associate Professor of Yadegar Emam Islamic Azad University of Shahr-e Rey
3 Professor of Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran
چکیده [English]

Although the foundation of laws in Islamic denominations is based on the Quran and Sunnah, but from one side, the methods based on principles, interpretation and inference from the Quran and traditions are different among religions, and on the other side differences in jurisprudential sources leads to differences between laws and fatwas in some subjects among the Islamic denominations.  Also, regarding the historical background and precedence of non-Shiite denominations in governance, a question can be raised here: what was the approach of scholars of non-Shiite denominations in the history considering the rights of disabled people?This article has been written based on analytical-descriptive method in order to investigate the rights of the disabled persons in historical and jurisprudential sources of different Islamic denominations, and it tries to review Sunnite governors’ historical background, and Sunnite and Shiite jurisprudential sources in order to find an appropriate answer to this question: what are the approaches of different Islamic denominations to the rights of disabled persons? The research proved that, from the jurisprudential perspective of all Islamic denominations, disabled persons have specific rights in all human aspects. Dealing with these rights is partly considered as the responsibility of government and it is partly considered as the responsibility of the society; during the history and for governments in the history of early Islam, these rights have been considered and performed. Therefore, it is now a religious duty for the Islamic governments to grant the rights of disabled persons. In the present study, the issue of making appropriate environments for the disabled persons has been dealt with as a rational and legal right for the disable persons.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rights
  • the Disabled Persons
  • Sunnite Islamic Jurisprudence
  • Shiite Islamic Jurisprudence
  • Society

مراجع

 قرآن کریم.
ابن­‌ادریس حلی، محمد بن منصور، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1410ق.
ابن­‌بابویه، محمد بن علی، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم، دارالشریف الرضی، 1406ق.
همو، عیون أخبار الرضا، تهران، جهان، 1378ق.
ابن­‌تلمسانی، محمد بن احمد، مفتاح الوصول إلى بناء الفروع على الأصول، مکه، مؤسسة الریان، 1998م.
ابن­‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، سیرة و مناقب عمر بن عبدالعزیز الخلیفة الزاهد، قاهره، المؤید، 1331ق.
ابن‌حنبل، احمد بن محمد، مسند، قاهره، دارالحدیث، 2009م.
ابن­‌سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبیر، قاهره، مکتبة الخانجی، 1421ق.
ابن­‌عربی، محمد بن عبدالله، أحکام القرآن، بیروت، دارالفکر، 2003م.
ابن­‌عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق و ذکر فضلها، بیروت، دارالفکر، 1995م.
ابن­‌کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دار إبن­‌کثیر، 2010م.
ابوداود سجستانی، سلیمان بن اشعث، سنن ابی­‌داود، قاهره، دارالحدیث، 2009م.
ابوطالبی، حسن، حدیث شناسی، تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، 1381ش.
ابوعبید، قاسم بن سلام، الأموال، بیروت، دارالفکر، 2010م.
ابویوسف، یعقوب بن ابراهیم، الخراج، بیروت، دارالمعرفة، 2011م.
ازدی، ربیع بن حبیب، مسند ربیع، بی­‌تا، در: http://library.islamweb.net
بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، ریاض، مکتبة الرشد، 2006م.
بیهقی، احمد بن حسین، السنن الکبری، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1424ق.
ترمذی، محمد بن عیسى، سنن الترمذی، بیروت، دارالغرب الإسلامی، 1998م.
تفسیر الإمام العسکری، قم، مؤسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان، 1387ش.
جصاص، احمد بن علی، أحکام القرآن، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1405ق.
حکیم، محمدتقی، الأصول العامة للفقه المقارن، قم، مجمع جهانی اهل­‌بیت، 1418ق.
حلى، حسن بن یوسف، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة، قم، مؤسسه امام صادق، 1420ق.
خمینی، سید روح­‌الله، صحیفه نور، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1388ش.
دورانت، ویل، تاریخ تمدن، تهران، علمی و فرهنگی، 1378ش.
زرقاء، مصطفى احمد، مجلة الأحکام العدلیة، بی­‌تا، در: http://www.goodreads.com
زرکشی، محمد بن عبدالله، المنثور فی القواعد الفقهیة، کویت، وزارة الأوقاف الکویتیة، 1405ق.
سیوطی، عبدالرحمن بن ابی­‌بکر، الأشباه و النظائر، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1411ق.
همو، تاریخ الخلفاء، دارالمنهاج، 2004م.
شاکر، محمود، الخلفاء الراشدون و الدولة الأمویة، بیروت، المکتب الإسلامی، 2000م.
شریف رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه.
صلاح­‌الدین، منجد، مدینة دمشق عند الرحالین المسلمین، بیروت، دارالکتاب الجدید، 1967م.
طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، قاهره، مکتبة ابن­‌تیمیة، 2008م.
طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، بیروت، بی­‌نا، بی‌تا.
عیوش، ذیاب، و فیصل زعنون، الرعایة الإجتماعیة، عمان، جامعة القدس المفتوحة، 2002م.
کلینى، محمد بن یعقوب‌، الکافی، تهران، ‌دارالکتب الإسلامیة، 1407ق.
مالک بن انس، الموطأ، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1406ق.
مجلسى، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الأنوار، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر‌، 1410ق‌.
مجموعه مؤلفین، الخلفاء الراشدون و الدولة الأمویة، بی‌تا، در: http://wadod.org
مخلوف، حسنین، الفتاوی الشرعیه، بی‌تا، در: http://download-islamic-pdf-ebooks.net 
مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1988م.
مظفر، محمدرضا، أصول الفقه، قم، دارالفکر، 1388ش.
معروف، ناجی، أصالة الحضارة العربیة، بیروت، دارالثقافة، 1975م.
معطوفی، رضا، مقاله­‌ای در مورد معلولین، 1391ش، در: http://iransdp.com
معلوف، لوئیس، المنجد فی اللغه و الأعلام، بیروت، المطبعة الکاثولیکیة، 2010م.
مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، بی­‌تا، در: http://www.dalilalkhier.com
نوبهار، رحیم، «مبانی نظری حقوق بشر»، در: مجموعه مقالات دومین همایش بین‌­المللی حقوق بشر، قم، دانشگاه مفید، اردیبهشت 1382ش.
نورى، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث، 1408ق.
هیثمی، علی بن ابی­‌بکر، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، قاهره، مکتبة القدسی، 1414ق.
یعقوبی، احمد بن ابی­ یعقوب، تاریخ یعقوبی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1358ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار