تحلیل فقهی و تبدیل درجاتی محاسبه زمان نماز مغرب و عشاء در مذاهب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامی، لاهیجان، ایران

چکیده

از شرایط نماز وابستگی آن به زمانهای مختلف از شبانه‌­روز است که به­‌دست­‌آوردن و دانستن این اوقات از اهمیت ویژه­‌ای در اقامه و بجاآوردن صحیح و مناسب نماز برخوردار است که مشتمل بر اوقات ادای فرایض، قضاء، وقت نوافل و فضیلت، و وقت خاص و مشترک و... است و ازاین­‌رو در این بحث به تحقیق درباره تعیین، تنظیم و ترتیب اوقات شرعی نماز مغرب و عشاء از دیدگاه مذاهب خمسه فقهی و در دنباله به تبدیل آن مبانی به اسلوب علمی درجاتی و مثلثاتی با عنایت به طراحی مناسب برای اوقات الصلوه نماز مغرب و عشاء، پرداخته شده و هم­چنین واژه­‌های غروب و مغرب، حمره مشرقیه و مغربیه، ثلث و نیمه شب از دیدگاههای مختلف مذاهب خمسه فقهی با عنایت به اختلاف مبانی، تبیین و تبدیل درجاتی شده، که خود مشتمل بر نمودار و طراحی نمونه­‌های درجاتی و زیرمجموعه­‌های متناسب در این راستا است، تا از این رهگذر اختلاف مبانی در این بحث نظام­‌مند، قابل درکتر و به حداقل کاهش یابد و گامی هر چند اندک در جهت تبیین و تقریب بین­‌المذاهب باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Jurisprudential Analysis and Degree Conversion of the Time of Maghrib and Isha Prayers in Islamic Denominations

نویسنده [English]

  • Mohammad Ali Ghorbani
Assistant Professor at Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Lahijan Branch, Islamic Azad University, Lahijan, Iran
چکیده [English]

One of the conditions of prayer is its dependence on different times of the day, determining and knowing these times is of particular importance in the correct and proper way to pray which includes the timing of the fulfillment of duties, ghadha‘, the timing of nawafil and the virtue, the special time and the common time, etc. Therefore, in this study, the determination, regulation and arrangement of the prayers of maghrib and isha’ from the viewpoint of the five jurisprudential denominations has been discussed and, in the following, the scientific method of degrees and trigonometric regarding the proper schedule for the proper time of maghrib and isha’ prayers have been studied. Also, the terms of ghurub and maghrib, hamra al-Mashriqiya wa al-maghribiya, thulth and midnight have been explained from different perspectives of the five jurisprudences, according to the differences in the principles, basics and degree conversion, including diagrams, sampling designs and suitable subsets in this field. In this way, the differences in the principles in this discussion will be more systematic and understandable, and it will be a small step towards the explanation and proximity between the Islamic schools of thought.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Prayer Time
  • Maghrib and Isha’
  • Jurisprudential Differences in Prayer Time
  • Degree Conversion
ابن­‌ابی­‌عقیل، حسن بن علی، مجموعة فتاوی ابن­‌ابی­‌عقیل، قم، اخلاص، 1406ق.
ابن­‌بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
ابن­‌جنید، محمد بن احمد، مجموعة فتاوی ابن­‌الجنید، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1416ق.
ابن­‌قدامه، عبدالله بن احمد، المغنی، قاهره، مکتبة القاهرة، 1388ق.
ابن­‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارالفکر؛ دارصادر، 1414ق.
ابوالصلاح حلبی، تقی بن نجم، الکافی فی الفقه، اصفهان، مکتبة الإمام أمیرالمؤمنین علی، 1403ق.
بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1405ق.
بغدادی، عبدالوهاب بن علی، الإشراف علی نکت مسائل الخلاف، بیروت، دار ابن­‌حزم، 1420ق.
جزیری، عبدالرحمن، الفقه على المذاهب الأربعة، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1424ق.
حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، قم، مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث، 1409ق.
حلی، حسن بن یوسف، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
خمینی، سید روح­‌الله، تحریر الوسیلة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1368ش.
خوانساری، سید احمد، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، تهران، مکتبة الصدوق، 1364ش.
خویی، سید ابوالقاسم، المستند فی شرح العروة الوثقی، قم، مؤسسه احیاء آثار امام خویی، 1428ق.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، بی­‌جا، مطبعة التقدم العربی، 1392ق.
ریاضی کرمانی، عباس، مقدمه­‌ای بر نجوم عالی، تهران، دانشگاه تهران، 1350ش.
زمانی قمشه­‌ای، علی، هیئت و نجوم اسلامی، قم، مؤسسه فرهنگی سماء، 1381ش.
سابق، سید، فقه السنة، بیروت، دارالکتاب العربی، 1397ق.
سلار دیلمی، حمزة بن عبدالعزیز، المراسم العلویة فی الأحکام النبویة، قم، مجمع جهانی اهل­‌بیت، 1414ق.
شافعی، محمد بن ادریس، الأم، بیروت، دارالفکر، 1983م.
شریف مرتضی، علی بن حسین، المسائل الناصریات، تهران، رابطة الثقافة و العلاقات الإسلامیة‌، 1417ق.
شفتی، سید محمدباقر، تحفة الأبرار الملتقط من آثار الأئمة الأطهار، اصفهان، کتابخانه مسجد سید، 1409ق.
شهید اول، محمد بن مکی، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
همو، اللمعة الدمشقیة، قم، دارالفکر، بی­‌تا.
طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
طوسی، محمد بن حسن، الإستبصار فیما إختلف من الأخبار، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1390ق.
همو، تهذیب الأحکام، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1365ش.
همو، الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1407ق.
همو، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دارالکتاب العربی، 1400ق.
عدالتی، تقی، اوقات شرعی شهرستانهای استان خراسان، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1372ش.
عدالتی، تقی؛ فرخی، حسن، اصول و مبانی جغرافیای ریاضی، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1380ش.
فاضل مقداد (سیوری حلی)، مقداد بن عبدالله، کنز العرفان فی فقه القرآن، تهران، کتابفروشی مرتضوی، 1373ش.
فخرالمحققین، محمد بن حسن، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1387ق.
کلوذانی، محفوظ بن احمد، الهدایة على مذهب الإمام أبی­‌عبدالله أحمد بن محمد بن حنبل الشیبانی، کویت، غراس، 1425ق.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1365ش.
گلابگیر نیک، سید محمود، اوقات نماز در قرآن و علوم، مشهد، جوان یاوران، 1385ش.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الأنوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1403ق.
مجموعه مؤلفین، توضیح المسائل مراجع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1388ش.
محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث، 1414ق.
مرغینانی، علی بن ابی­‌بکر، الهدایة فی شرح بدایة المبتدی، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 2010م.
مفید، محمد بن محمد، المقنعة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.
مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1380ش.
الموسوعة الفقهیة الکویتیة، وزارة الأوقاف و الشؤون الإسلامیة، کویت، دارالسلاسل، 1404ق.
موسوی عاملی، محمد بن علی، مدارک الأحکام فی شرح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث، 1411ق.
نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1381ش.
الیاس، محمد، ستاره­‌شناسی زمانهای اسلامی برای قرن بیست­‌ویکم، ترجمه تقی عدالتی، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1377ش.