قرائت قرآن توسط حائض در فقه مذاهب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه کردستان

چکیده

درباره قرائت قرآن توسط حائض، به طور کلی دو نظر از سوی فقها مطرح شده است. نظر رایج و پرطرف‌دارتر این است که قرائت قرآن توسط حائض در ایام حیض ممنوع و حرام است. در مقابل این نظر، قول دیگری قرار دارد که قرائت قرآن را در ایام حیض توسط حائض جایز می‌‌داند و طرف‌داران این قول برای اثبات نظریه خود، به دلایلی نقلی از جمله عموم آیات وارده درباره امر به قرائت قرآن و روایات و نیز دلایل عقلی استناد نموده‌‌اند. در مقابل، قائلان به منع قرائت قرآن، نیز برای اثبات نظر خود به دلایلی نقلی از جمله آیه «لَا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ» و حدیث «لا تقرأ الحائض و لا الجنب شیئاً من القرآن» و روایات دیگر و نیز دلایل عقلی از جمله قیاس استناد نموده‌‌اند. این نوشتار ضمن بررسی آرای فقهی موجود در این مسئله، در نهایت به این نتیجه رسیده است که قول قائلان به عدم جواز قرائت قرآن در ایام حیض راجح است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Recitation of the Koran by a Menstruating Woman in the ‎Jurisprudence of Islamic Schools of law

چکیده [English]

Islamic jurists have proposed two general views about the recitation of the Koran by a menstruating woman. The more common and more popular view is that the recitation of the Koran by a menstruating woman during menstruation is Haraam, or prohibited. In contrast to this view, there is another view that sanctions the recitation of Koran during menstruation. The supporters of this view try to prove their theory by reference to textual proofs such as Koranic verses that command people to recite the Koran, certain hadiths as well as through rational arguments. In contrast, those who advocate the prohibition of reading the Koran during menstruation also employ accounts of the Islamic tradition to prove their cause, including the verse “none can touch but the purified” (Surah al-Waqiah, 79) and the Hadith “the menstruating and the ritually impure (because of copulation or ejaculation) should not touch the Koran” as well as rational arguments such as analogy. By examining jurisprudential views on this issue, this paper concludes that the view of those who advocate the prohibition of the recitation of the Koran during menstruation is preferable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • recitation of the Koran
  • listening to the Koran
  • menstruation
  • ritually impure (because of ‎copulation or ejaculation)
  • mentioning sacred words or formulae
قرآن کریم.
آذر گشسب، اردشیر، مراسم مذهبی و آداب زرتشتیان، تهران، فروهر، 1358ش.
ابراهیم حسن، حسن، تاریخ سیاسی اسلام، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، بی‌تا.
ابن­‌ابی­‌شیبه، عبدالله بن محمد، المصنف، تحقیق: کمال یوسف حوت، ریاض، مکتبة الرشد، 1409ق.
ابن­‌باز، عبدالعزیز، فتاوی اسلامیة لمجموعة من العلماء، بی­‌جا، بی­‌نا، بی­‌تا.
ابن­‌براج، عبدالعزیز، المهذب، تحقیق: احمد محمد شاکر، بیروت، دارالفکر، بی‌­تا.
ابن­‌بطال، علی بن خلف، شرح صحیح البخارى، ریاض، مکتبة الرشد، 1423ق.
ابن­‌تیمیه، احمد، مجموع فتاوی، جمع و ترتیب: عبدالرحمن نجدی، اشراف: الرئاسة العامة لشؤون الحرمین الشریفین، بی­‌جا، بی­‌نا، بی­‌تا.
ابن­‌جزی، القوانین الفقهیة، بیروت، دارالقلم، بی­‌تا.
ابن­‌حبان، محمد، صحیح ابن­‌حبان، تحقیق: شعیب ارنؤوط، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1414ق.
ابن­‌حجر عسقلانی، احمد، تلخیص الحبیر، تحقیق: عبدالله هاشم یمانی، بیروت، دارالمعرفه، بی­‌تا.
همو، فتح الباری بشرح صحیح البخاری، تحقیق: محمد فؤاد عبدالباقی، قاهره، دارالریان للتراث، 1407ق.
ابن­‌حزم، علی، المحلی بالآثار، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی‌تا.
ابن­‌خزیمه، محمد بن اسحاق، صحیح ابن­‌خزیمه، بیروت، المکتب الاسلامی، 1390ق.
ابن­‌عثیمین، محمد بن صالح، 90 فتوى فی احکام الحیض و النفاس، بی­‌جا، بی­‌نا، بی­‌تا.
ابن­‌قدامه، عبدالله بن احمد، الشرح الکبیر، بیروت، دارالکتاب العربی، بی­‌تا.
همو، المغنی، بیروت، دارالفکر، 1405ق.
ابن­‌کثیر، اسماعیل بن عمرو، تفسیر القرآن العظیم، مصر، عیسی البابی الحلبی، 1963م.
ابن­‌ماجه، محمد بن یزید، السنن، تحقیق: محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی‌تا.
ابن­‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارصادر، 1414ق.
ابن­‌نجیم مصری، زین­‌الدین، البحر الرائق فی شرح کنز الدقائق، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1418ق.
ابوداود سجستانی، سلیمان بن اشعث، سنن ابی­‌داود، بیروت، المکتبة العصریة، بی­‌تا.
انصاری، زکریا، اسنى المطالب فی شرح روض الطالب، تحقیق: محمد محمد تامر، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1422ق.
همو، غایة الوصول شرح لب الاصول، قم، سیدالشهداء، 1413ق.
بابرتی، محمد بن محمد، العنایة شرح الهدایة، دارالفکر، بی­‌تا.
باجی، سلیمان بن خلف، المنتقى شرح الموطأ، مصر، مطبعة السعادة، 1332ق.
بارتلمه، کریستیان، زن در حقوق ساسانی، ترجمه صاحب الزمانی، تهران، بنگاه مطبوعاتی عطایی، 1337ش.
بجیرمی، سلیمان، حاشیة بجیرمی علی شرح منهج الطلاب، ترکیه، المکتبة الاسلامیة، بی­‌تا.
بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، دارطوق النجاة، 1422ق.
بدران، ابوالعینین، تاریخ فقه اسلامی، ترجمه نوید نقشبندی، سنندج، دانشگاه کردستان، 1381ش.
بغوی، حسین بن مسعود، تفسیر البغوی، دارطیبة، 1417ق.
بهوتی، منصور بن یونس، الروض المربع شرح زاد المستنقع، تحقیق: سعید اللّحام، بیروت، دارالفکر، بی‌­تا.
همو، شرح منتهی الارادات، بیروت، عالم الکتب، 1414ق.
همو، کشاف القناع عن متن الاقناع، بیروت، دارالفکر، 1402ق.
بویس، مری، تاریخ کیش زرتشت، ترجمه همایون صنعتی زاده، تهران، طوس، 1376ش.
بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1988م.
بیهقی، احمد بن حسین، السنن الکبری، بیروت، دارالکتب العلمیه، 2003م.
پطروشفسکی، ایلیا پاولویچ، اسلام در ایران، ترجمه کریم کشاورز، تهران، پیام، 1351ش.
ترمذی، محمد بن عیسی، سنن الترمذی، مکتبة البابی الحلبی، 1395ق.
توضیح المسائل مراجع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1379ش.
جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت، دارالعلم للملایین؛ مکتبة النهضة، 1976م.
حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1411ق.
حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، کتابخانه آیت­‌الله مرعشی، 1405ق.
حطاب، محمد بن محمد، مواهب الجلیل لشرح مختصر الخلیل، تحقیق: زکریا عمیرات، بیروت، عالم الکتب، 1423ق.
حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسه آل البیت، 1414ق.
خرم‌دل، مصطفی، تفسیر نور، تهران، احسان، 1386ش.
خمینی، روح‌­الله، توضیح المسائل، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، بی­‌تا.
خویی، سید ابوالقاسم، منهاج الصالحین و تکملة المنهاج، تهران، کتابخانه لطفی، 1397ق.
دارقطنی، علی بن عمر، السنن، مصر، 1386ق.
دارمی، عبدالله بن عبدالرحمن، سنن الدارمی، بیروت، دارالکتاب العربی، 1407ق.
دسوقی، محمد عرفه، حاشیة الدسوقی على الشرح الکبیر، تحقیق: محمد علیش، بیروت، دارالفکر، بی‌­تا.
رافعی، عبدالکریم بن محمد، فتح العزیز شرح الوجیز، مطبوع مع المجموع، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
راوندی، سعید بن هبةالله، فقه القرآن، قم، کتابخانه آیت‌­الله مرعشی، بی‌تا.
رضایی، عبدالعظیم، اصل و نسب و دینهای ایرانیان باستان، تهران، درّ، 1379ش.
رملی، محمد بن احمد، نهایة المحتاج الى شرح المنهاج، بیروت، دارالفکر، 1404ق.
زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، تحقیق: عبدالرزاق مهدی، بی­‌جا، بی­‌نا، بی‌تا.
زیلعی، عثمان بن علی، تبیین الحقائق شرح کنز الدقائق، قاهره، مطبعة الکبری الامیریة، 1313ق.
سالم، سید عبدالعظیم، تاریخ عرب قبل از اسلام، ترجمه باقر صدری نیا، تهران، علمی و فرهنگی، 1386ش.
سرخسی، محمد بن احمد، المبسوط، بیروت، دارالمعرفه، 1414ق.
شربینی، محمد بن احمد، الإقناع، بیروت، دارالفکر، 1415ق.
همو، مغنی المحتاج، بیروت، دارالکتب العلمیه، 2000م.
شریف مرتضی، علی بن حسین، رسائل المرتضی، قم، دارالقرآن الکریم، 1405ق.
شهید اول، محمد بن مکی، اللمعة الدمشقیة، قم، دارالفکر، 1411ق.
شهید ثانی، زین­‌الدین بن علی، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیة، 1413ق.
شوکانی، محمد بن علی، نیل الاوطار، بیروت، دارالجیل، 1973م.
صلاحین، عبدالمجید محمود، فقه العبادات القسم الأول فقه الطهارة و الصلاة، عمان، دارالمستقبل، 1999م.
صنعانی، عبدالرزاق بن همام، المصنف، تحقیق: حبیب الرحمن اعظمی، بیروت، المکتب الاسلامی، 1403ق.
صنعانی، محمد بن اسماعیل، سبل السلام، دارالحدیث، بی‌تا.
طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، عروة الوثقی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1412ق.
طباطبایی، سید علی، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، قم، مؤسسه آل البیت، 1418ق.
طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الاعلمی، 1983م.
طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفه، 1412ق.
طحاوی، احمد بن محمد، حاشیة الطحاوی علی مراقی الفلاح شرح نور الإیضاح، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1418ق.
طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تحقیق: سید احمد حسینی، تهران، کتاب­‌فروشی مرتضوی، 1416ق.
طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1390ق.
همو، الخلاف، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، 1424ق.
همو، تهذیب الاحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1365ش.
عینی، محمود بن موسی، البنایة شرح الهدایة، بیروت، دارالفکر، 1411ق.
قرافی، احمد بن ادریس، الذخیرة، بیروت، دارالغرب، 1994م.
قرشی، سید علی­‌اکبر، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1371ش.
قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، بیروت، دارالفکر، 1414ق.
کرمی حنبلی، مرعی بن یوسف، دلیل الطالب لنیل المطالب، ریاض، دارطیبة، 1425ق.
کاسانی، ابوبکر بن مسعود، بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1406ق.
ماوردی، علی بن محمد، الحاوی الکبیر فی فقه مذهب الامام الشافعی، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1419ق.
همو، النکت و العیون، بیروت، دارالکتب العلمیه، بی‌­تا.
مبارکفوری، محمد عبدالرحمن، تحفة الأحوذی بشرح جامع الترمذی، بیروت، دارالکتب العلمیه، بی­‌تا.
مجلسی، محمدتقی، لوامع صاحبقرانی، قم، اسماعیلیان، 1414ق.
محقق حلی، جعفر بن حسن، المعتبر، قم، سیدالشهداء، 1364ش.
همو، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تهران، اعلمی، بی‌تا.
محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسه آل البیت، 1414ق.
محمود، عبدالرحمن، معجم المصطلحات و الفاظ الفقهیة، قاهره، دارالفضیله، 1419ق.
مرداوی، علی بن سلیمان، الإنصاف، تحقیق: محمد حامد الفقی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی­‌تا.
مسلم بن حجاج نیشابوری، صحیح مسلم، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی‌­تا.
مفید، محمد بن محمد، احکام النساء، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، بی­‌تا.
مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1374ش.
مواق، محمد بن یوسف، التاج و الإکلیل شرح مختصر خلیل بهامش مواهب الجلیل للحطاب، بیروت، دارالفکر، 1398ق.
میرزایی، ناصر، «بررسی علمی علل تحریم مجامعت با همسر حائض از دیدگاه قرآن کریم»، مجله اخلاق پزشکی، شماره 9، پاییز 1388ش.
نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، تحقیق: عباس قوچانی، دارالکتب الاسلامی، 1398ق.
ندوی، علی احمد، قواعد الفقهیة، تحقیق: مصطفی زرقا، دمشق، دارالفکر، 1991م.
نراقی، احمد بن محمدمهدی، مستند الشیعة، مشهد، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1418ق.
نسائی، احمد بن علی، سنن النسائی، شرح: جلال­‌الدین سیوطی، حاشیه: امام سندیّ، بیروت، دارالکتاب العربی، بی‌تا.
نظام و دیگران، الفتاوی الهندیة، بیروت، دارالفکر، 1991م.
نفیسی، سعید، تاریخ اجتماعی ایران از انقراض ساسانیان تا انقراض امویان، به اهتمام عبدالکریم جربزه‌دار، تهران، اساطیر، 1384ش.
نوابخش، ع، زن در تاریخ، تهران، رفعت، بی‌تا.
نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، بیروت، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1408ق.
نووی، یحیی بن شرف، المجموع شرح المهذّب، بیروت، دارالفکر، بی­‌تا.
همو، شرح صحیح مسلم، بیروت، دارالکتاب العربی، 1407ق.
هیثمی، علی بن ابی­بکر، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بیروت، دارالفکر، 1412ق.