تحلیل تاریخی نقش شیخ طوسی در عرفی شدن نفقه زوجه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده

2 دانشیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

مشهور فقهای شیعه نفقه زوجه را عرفی می‌دانند، در حالی‌که روایات و فتاوای فقهای قدیم نفقه را مقدر دانسته‌اند. در تاریخچه این مسئله فقهی، کتاب مبسوط شیخ طوسی نقطه عطفی در تبدیل نفقه مقدر به نفقه عرفی است. شیخ طوسی فقیه بزرگ شیعه در این توسعه از فقه شافعی بهره برده ‌است. اثری که شیخ طوسی در این مسئله بر فقه بعد از خود گذاشته است، مسئله‌ اصلی این مقاله‌ است. این مقاله با بررسی نفقه زوجه در کتابهای فقهی شیعه و اهل­‌سنت قبل از مبسوط و کتابهای فقهی بعد از مبسوط الگوی شیخ طوسی در توسعه فقه را در این مسئله به عنوان نمونه­‌ای از مسائل فقه شیعه نقد می‌نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Historical Analysis of the Role of Sheikh-e Tusi in Publicity of Wife’s Alimony

نویسندگان [English]

  • Majid Dehghan 1
  • Hassan Ali AliAkbarian 2
1 Faculty member of Women & Children Research Institute
2 Associate Professor of the Research Institute for Islamic Sciences and Culture
چکیده [English]

Famous Shiite jurisprudents consider alimony of wife as a custom, while the traditions and fatwas of the old jurists consider alimony as predetermined. In the history of this jurisprudential issue, the Mabsut of Sheikh-e Tusi is a turning point in the conversion of predetermined alimony to customary alimony. Sheikh-e Tusi, the great Shiite jurisprudent, has used Shafi‘i jurisprudence in this development. The effect that Sheikh-e Tusi has on jurisprudence in this regard is the main issue of this article. This article criticizes the model of Sheikh-e Tusi in the development of jurisprudence by examining the alimony of the wife in Shiite and Sunni jurisprudential books before the Mabsut and jurisprudential books after the Mabsut.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Almaverdi
  • Al-Hawi
  • History of Shiite Jurisprudence
  • Contemporary Jurisprudence
ابن­‌ادریس حلی، محمد بن منصور، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.
ابن­‌بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق.
ابن­‌براج، عبدالعزیز بن نحریر، المهذب، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1406ق.
ابن‌حزم، علی بن احمد، المحلی بالآثار، بیروت، دارالفکر، 1421ق.
ابن‌حمزه، محمد بن على، الوسیلة إلى نیل الفضیلة، قم، کتابخانه آیة­الله مرعشی نجفی، 1408ق.
ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الکافی فی فقه أهل المدینة، ریاض، مکتبة ریاض الحدیثة، 1398ق.
ابوالصلاح حلبی، تقی بن نجم، الکافی فی الفقه، اصفهان، کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین علی، 1403ق.
اراکى، محمدعلى، رسالتان فی الإرث و نفقة الزوجة، قم، مؤسسه در راه حق‏، 1413ق.
بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1405ق.
جوینی، عبدالملک بن عبدالله، نهایة المطلب فی درایة المذهب، جده، دارالمنهاج، 1428ق.
حر عاملی، محمد بن حسن، ‌تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، قم، مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث، 1414ق.
حسینی روحانی، سید محمدصادق، فقه الصادق، قم، دارالکتاب، 1412ق.
حسینی سیستانى، سید على، منهاج الصالحین‏، قم، کتابخانه آیت­‌الله العظمی سیستانى، 1417ق.
حکیم، محسن، مستمسک العروة الوثقى، قم، دارالتفسیر، 1416ق.
حکیم، محمد‌سعید، مصباح المنهاج، قم، مؤسسة المنار، 1417ق.
حلی، حسن بن یوسف، إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان‏، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.
همو، تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین‏، تهران، مؤسسه طبع و نشر‏، 1411ق.
همو، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة، قم، مؤسسه آل البیت، بی­‌تا.
همو، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام‏، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
همو، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
همو، منتهى المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة، 1412ق.
خرقی، عمر بن حسین، مختصر الخرقى، طنطا، دارالصحابة للتراث، 1413ق.
خویى، سید ابوالقاسم، موسوعة الإمام الخوئی، قم، مؤسسة الإمام الخوئی، 1428ق.
سلار دیلمی، حمزة بن عبدالعزیز، المراسم العلویة و الأحکام النبویة فی الفقه الإمامی، نجف، منشورات الحرمین، 1404ق.
شهید ثانی‏، زین­‌الدین بن على، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1413ق.
شیرازی، ابراهیم بن علی، المهذب فی فقه الإمام الشافعی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1416ق.
طباطبایی، سید على بن محمد، ‌ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل، قم، مؤسسه آل البیت، 1418ق.
طبرسی، فضل بن حسن، المؤتلف من المختلف بین أئمة السلف، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة، 1410ق.
طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، 1387ق.
فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام عن قواعد الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1416ق.
قدوری، احمد بن محمد، مختصر القدوری، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1418ق.
قمی، على بن محمد، جامع الخلاف و الوفاق بین الإمامیة و بین أئمة الحجاز و العراق، قم، زمینه­‌سازان ظهور امام عصر، 1421ق.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1363ش.
کیدری، محمد بن حسین، إصباح الشیعة بمصباح الشریعة،‌ قم، مؤسسه امام صادق، 1416ق.
ماوردی، علی بن محمد، الحاوی الکبیر، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1414ق.
محقق حلی، جعفر بن حسن، المختصر النافع فی فقه الإمامیة، قم، مؤسسه مطبوعات دینی، 1418ق.
همو، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، مؤسسه اسماعیلیان‏، 1408ق.
مفید، محمد بن محمد، أحکام النساء، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، 1413ق.
همو، المقنعة، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، 1413ق.
نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1366ش.