بررسی تحلیلی فقهی و حقوقی شرط خلاف مسئولیت نسبی در شرکتهای مدنی از منظر مذاهب خمسه و حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه بوعلی سینا همدان

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

عقد شرکت مدنی از جمله عقود مغابنه‌ای می‌باشد که هدف شرکا در آن دستیابی به سود بیشتر است، به‌­گونه­‌ای که همواره نسبت‌سنجی میزان سرمایه یا کار در تعیین سود مؤثر می­‌افتد. با این وصف از دیرباز بحث از شرط خلاف مسئولیت نسبی مورد بحث محافل فقهی و حقوقی بوده و در مجموع سه دیدگاه در این زمینه مطرح شده است. به­‌نظر می­‌رسد قوی‌ترین دیدگاه را باید صحت عقد و شرط دانست که ریشه آن ­را باید در سیاستهای قضایی و مصالح اجتماعی جست­‌وجو نمود، چراکه اصل بر آزادی اراده­‌هاست، اصلی که پشتوانه‌اش مصالح اجتماعی و اقتصادی بوده و با هدف ایجاد نظم عمومی و اقتصادی سازگارتر می­‌باشد؛ وانگهی چنین شرطی مخالف مقتضای اطلاق عقد شرکت بوده و به صحت آن لطمه‌ای وارد نمی‌سازد. در نوشتار حاضر سعی بر این داریم تا نظریه­‌های مطرح­‌شده در این زمینه را به صورت تحلیلی ارائه، نقد و بررسی کرده و در نهایت با طرح ادله­‌ای متقن گامی در جهت پذیرش نظریه‌ صحت شرط خلاف مسئولیت نسبی در شرکتهای مدنی برداریم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Jurisprudential and Legal Comparative Study of the Counter-Condition of the Relative Liability from the Perspective of Five Islamic Schools of Thought and Iranian Law

نویسندگان [English]

  • Rasool Makhsoosi 1
  • Ali Reza Abin 2
1 PhD student at Bu-Ali Sina University
2 Assistant Professor at University of Sistan and Baluchestan
چکیده [English]

A civil partnership contract is one of the contracts where the partners’ goal is to achieve higher profits, so that the ratio of the amount of capital or work is always effective in determination of profits. However, the discussion of Counter-Condition of the Relative Liability has long been the subject of jurisprudential and legal circles, and in total, three perspectives have been raised in this regard. It seems that the strongest view should be the correctness of the contract and condition that its root should be investigated in judicial policies and social expediencies, because the freedom of wills is the principle. This principle is based on social and economic expediencies and it is more consistent with the aim of creating a public and economical order. Moreover, such a condition is against the requirements of the absoluteness of company contract and does not have any negative effect on accuracy of the contract. In the present paper, we try to review, examine and analyze the theories raised in this regard, and ultimately, with a solid proof of the process, we will take a step towards accepting the theory of the integrity of the condition against the relative liability in civil companies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Civil Company
  • Profit and Loss
  • Condition
  • Requirements of the Substance or Absoluteness of Contract
  • Infiltration and Non-Infiltration of Corruption
قرآن کریم.
ابن­‌ادریس حلى، محمد بن منصور، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.
ابن‌رشد حفید، محمد بن احمد، بدایة المجتهد و نهایة المقتصد، قاهره، دارالحدیث، 1425ق.
ابن­‌قدامه، عبدالله بن احمد، الکافی فی فقه الإمام احمد، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1414ق.
ابن­‌مفلح، محمد بن مفلح، کتاب الفروع و معه تصحیح الفروع، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1424ق.
اشتهاردی، علی­‌پناه، مدارک العروة، تهران، اسوه، 1417ق.
امامی، سید حسن، حقوق مدنی، تهران، اسلامیه، 1388ش.
انصاری، مرتضی بن محمدامین، کتاب المکاسب، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، 1415ق.
بدوی، عبدالعظیم، الوجیز فی فقه السنة و الکتاب العزیز، مصر، دار ابن­‌رجب، 1421ق.
بروجردی عبده، محمد، حقوق مدنی، تهران، بی­‌نا، 1329ش.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر، فلسفه حقوق مدنی، تهران، گنج دانش، 1390ش.
حر عاملی، محمد بن حسن، ‌تفصیل وسائل الشیعة الى تحصیل مسائل الشریعة، قم، مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث، 1409ق.
حسینی روحانی، سید محمدصادق، فقه الصادق، قم، مؤسسه دارالکتاب، 1412ق.
حسینی شیرازی، سید صادق، التعلیقات علی شرائع الإسلام، قم، استقلال، 1425ق.
حصنی، ابوبکر بن محمد، کفایة الأخیار فی حل غایة الإختصار، دمشق، دارالخیر، 1994م.
حکیم، سید محسن، مستمسک العروة الوثقی، قم، مؤسسه دارالتفسیر، 1416ق.
حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعة فی احکام الشریعة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
خطیب شربینی، محمد بن احمد، مغنی المحتاج الی معرفة معانی الفاظ المنهاج، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415ق.
خمینی، سید روح­‌الله، العروة الوثقی مع تعالیق الإمام الخمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1422ق.
خویی، سید ابوالقاسم، موسوعة الإمام الخوئی، قم، مؤسسه احیاء آثار امام خویی، 1419ق.
زهری غمراوی، محمد، السراج الوهاج علی متن المنهاج، بیروت، دارالمعرفة، بی­‌تا.
سابق، سید، فقه السنة، بیروت، دارالکتاب العربی، 1397ق.
سبزواری، سید عبدالأعلی، مهذب الأحکام، قم، مؤسسه المنار، 1413ق.
سرخسی، محمد بن احمد، المبسوط، بیروت، دارالمعرفة، 1414ق.
شریف مرتضی، علی بن حسین، الإنتصار فی انفرادات الإمامیة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1415ق.
شهید ثانی، زین­‌الدین بن علی، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1413ق.
صیمرى، مفلح بن حسن، غایة المرام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دارالهادی، 1420ق.
طاهری، حبیب­‌الله، حقوق مدنی (عقود معین)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1418ق.
طباطبایی قمی، سید تقی، مباحث فقهیة ـ الوصیة، الشرکة، صلة الرحم، قم، چاپخانه امیر، 1419ق.
طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی (المحشی)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1419ق.
طوسى، محمد بن ­حسن، الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407ق.
همو، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، 1387ق.
عبدری غرناطی، محمد بن یوسف، التاج و الإکلیل لمختصر خلیل، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1416ق.
عدل، مصطفی، حقوق مدنی، قزوین، طه، 1378ش.
غنیمی، عبدالغنی بن طالب، اللباب فی شرح الکتاب، بیروت، المکتبة العلمیة، بی­‌تا.
فاضل لنکرانی، محمد، العروة الوثقی مع تعلیقات الفاضل اللنکرانی، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار، 1422ق.
قانون مدنی.
کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی (مشارکتها ـ صلح) ـ عقود معین، تهران، گنج دانش، 1388ش.
همو، قواعد عمومی قراردادها، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1392ش.
کرمی، مرعی بن یوسف، دلیل الطالب لنیل المطالب، ریاض، دارطیبة، 1425ق.
کلیبولی، عبدالرحمن بن محمد، مجمع الأنهر فی شرح ملتقی الأبحر، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی­‌تا.
محقق داماد، سید مصطفی، نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1392ش.
محقق کرکى، على بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسه آل البیت، 1414ق.
مغنیه، محمدجواد، فقه الإمام الصادق، قم، مؤسسه انصاریان، 1421ق.
مکارم شیرازی، ناصر، العروة الوثقی مع تعلیقات، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب، 1428ق.
موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم، فقه الشرکة و کتاب التأمین، قم، مکتبة امیرالمؤمنین؛ دارالعلم مفید، 1414ق.
نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی‌تا.
نراقی، احمد بن محمدمهدی، عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1417ق.
نفراوی، احمد بن غانم، الفواکه الدوانی علی رسالة ابن­‌ابی­‌زید القیروانی، بیروت، دارالفکر، 1415ق.
نمری، یوسف بن عبدالله، الکافی فی فقه اهل المدینة، ریاض، مکتبة الریاض الحدیثة، 1400ق.
نووی، یحیی بن شرف، المجموع شرح المهذب، بیروت، دارالفکر، بی­‌تا.