بررسی جرم بغی در فقه مذاهب اسلامی و تطبیق آن با قوانین مجازات اسلامی مصوب 1392 و جرم سیاسی مصوب 1394

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

2 کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

در فقه مذاهب اسلامی، بغی از جمله جرایم تعزیری است که به معنای اقدام مسلحانه علیه امام عادل می‌­باشد. در فقه اهل سنت، این اقدام علیه امام جائر نیز می­‌تواند مصداق بغی باشد. با وجود اینکه این عنوان مجرمانه سابقه طولانی در فقه دارد، اما قانونگذار، با تصویب قانون مجازات اسلامی در سال 1392، آن را در زمره جرایم حدی، جرم‌­انگاری نموده و طی مواد 287 و 288 برای آن مجازات اعدام و تحت شرایطی حبس تعزیری پیش‌­بینی کرده است. این اقدام قانونگذار در حدی تلقی کردن این جرم و پیش­‌بینی مجازات اعدام برای آن، ماهیت جرم، احکام و روش برخورد با باغیان را با چالش مواجه کرده است. مقاله حاضر در پی آن است که ماهیت و احکام بغی را در فقه مذاهب اسلامی و قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 و قانون جرم سیاسی مصوب 1394 به صورت تطبیقی بررسی نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Study of Baghy in Jurisprudence of Islamic Schools of Thought and Comparing it to the Islamic Penal Law Act 2013 and the Political Crime Law Act 2015

نویسندگان [English]

  • Majid Vaziri 1
  • Jabbar Mohammadi Bolbanabad 2
1 Assistant Professor at Islamic Azad University
2 MA at Islamic Azad University
چکیده [English]

In Islamic jurisprudence, Baghy is one of discretionary offences (Ta‘zir), which means armed action against the just imam. In Sunni jurisprudence, this action against an unjust leader can also be an example of Baghy. Although this criminal title has a long history in jurisprudence, but with enactment of Islamic Penal Code in 2013, legislator has criminalized it as a Hudud crime, and under Articles 287 and 288, legislator has recognized Ta‘zir imprisonment and death penalty for it under specific conditions. This action of the legislator that considers this crime as a Hudud crime, and predicts the death penalty for it, has challenged the nature of the crime and rulings and method of dealing with rebels. The present article seeks to study Baghy in jurisprudence of Islamic schools of thought and comparing it to the Islamic Penal Law Act 2013 and the Political Crime Law Act 2015.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Baghy
  • Armed Revolt
  • Jurisprudence of Islamic Schools of Thought
  • Islamic Penal Law
  • Political Crime
قرآن کریم.
آقابابایی، حسین، «دکترین مقابله با بغی در اسلام و نحوه انعکاس آن در قانون مجازات اسلامی 1370 و 1392»، دوفصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، شماره 15، 1395ش.
ابن­‌اثیر، مبارک بن محمد، النهایه فی غریب الحدیث و الاثر، قم، اسماعیلیان، 1364ش.
ابن­‌عابدین، محمدامین بن عمر، رد المحتار علی الدر المختار، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1407ق.
ابن­‌قدامه، عبدالله بن احمد، المغنی، بیروت، دارالفکر، بی­‌تا.
ابن­‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1405ق.
احمدوند، محسن، جرایم امنیتی در فقه، تهران، معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی، دفتر گسترش تولید علم، 1387ش.
اسدی، سیف بن عمر، الفتنه و وقعة الجمل، بیروت، دارالنفائس، 1391ق.
اصغری، سید محمد، بررسی تطبیقی جرم سیاسی، تهران، اطلاعات، 1378ش.
امینی، عبدالحسین، الغدیر، قم، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه، 1340ش.
بهوتی، منصور بن یونس، کشاف القناع عن متن الإقناع، بیروت، دارالفکر، 1402ق.
پوربافرانی، حسن، بغی و تمرد در حکومت اسلامی، قم، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1391ش.
جزیری، عبدالرحمن، الفقه علی المذاهب الاربعه، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1410ق.
حبیب زاده، محمدجعفر، بررسی جرم محاربه و افساد فی الارض، تهران، کیهان، 1370ش.
همو، محاربه در حقوق کیفری ایران، تهران، دفتر نشر آثار علمی دانشگاه تربیت مدرس، 1379ش.
حبیب زاده، محمدجعفر، و عادل علی­‌پور، «منع مجازات اعدام تعزیری در فقه امامیه»، دوفصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، شماره 9، 1392ش.
حسینی روحانی، سید محمدصادق، فقه الصادق، قم، مؤلف، بی­‌تا.
حلی، حسن بن یوسف، ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.
خویی، سید ابوالقاسم، منهاج الصالحین، قم، مدینه العلم، 1410ق.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تهران، مرتضوی، 1369ش.
زحیلی، وهبه، الفقه الاسلامی و ادلته، بیروت، دارالفکر، 1418ق.
همو، تفسیر المنیر، بیروت، دارالفکر، 1411ق.
زراعت، عباس، جرم سیاسی، تهران، ققنوس، 1377ش.
همو، شرح مبسوط قانون مجازات اسلامی (حدود)، تهران، جاودانه؛ جنگل، 1393ش.
همو، شرح مختصر قانون مجازات اسلامی، تهران، ققنوس، 1392ش.
شاکری گلپایگانی، طوبی، سیاست جنایی اسلام، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1385ش.
شربینی، محمد بن احمد، مغنی المحتاج الی معرفة معانی الفاظ المنهاج، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415ق.
شریف رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه.
شکری، رضا، و سیروس، قادر، قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی، تهران، مهاجر، 1389ش.
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1403ق.
همو، مسالک الأفهام فی شرح شرائع الاسلام، قم، مؤسسه المعارف الإسلامیه، 1414ق.
شیرازی، ابراهیم بن علی، المهذب فی فقه الامام الشافعی، قاهره، مطبعه مصطفی البابی الحلبی، بی­‌تا.
طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
همو، المبسوط فی فقه الامامیه، تهران، المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه، 1387ق.
همو، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دارالکتاب العربی، 1400ق.
عبدالملک، جندی، الموسوعه الجنایه، قاهره، دارالکتاب المصریه، 1350ق.
عوده، عبدالقادر، التشریع الجنائی الاسلامی، بیروت، مؤسسه الرساله، 1426ق.
فاضل مقداد (سیوری حلی)، مقداد بن عبدالله، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، 1419ق.
قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، قم، دارالفکر، بی­‌تا.
کاسانی، ابوبکر بن مسعود، بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، بیروت، دارالفکر، 1417ق.
کاشف الغطاء، جعفر بن خضر، کشف الغطاء، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، بی­‌تا.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، قم، دارالحدیث، 1387ش.
ماوردی، علی بن محمد، الاحکام السلطانیه، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، 1414ق.
محقق حلی، جعفر بن حسن، المختصر النافع، تهران، الهام، 1377ش.
همو، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، مؤسسه المعارف الإسلامیه، 1415ق.
محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسه آل بیت، 1411ق.
مدنی تبریزی، یوسف، المسائل المستحدثه، قم، دفتر آیت‌الله یوسف مدنی، 1388ش.
مرعشی شوشتری، سید محمدحسن، دیدگاههای نو در حقوق کیفری اسلام، تهران، نشر میزان، 1376ش.
مفید، محمد بن محمد، المقنعه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1409ق.
منتظری، حسینعلی، دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه، قم، تفکر، 1409ق.
موسوی بجنوردی، سید محمد، «جرم سیاسی در حقوق کیفری اسلام»، دوماهنامه آیین، بهمن و اسفند 1388ش.
میرمحمدصادقی، حسین، حقوق کیفری اختصاصی (جرائم علیه امنیت و آسایش عمومی)، تهران، میزان، 1392ش.
نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1414ق.
نووی، یحیی بن شرف، المجموع، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1405ق.
ولیدی، محمدصالح، حقوق جزای اختصاصی، تهران، راد، 1372ش.