دلیل نفی غرر و میزان اثرگذاری آن بر معاملات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

چکیده

مسئله نفی غرر در معاملات، ابعاد وسیعی در مباحث فقهی، معاملاتی نزد علمای اسلام دارد و شاید بتوان گفت که نفی غرر یکی از ویژگیهای معاملات مشروع در اسلام است؛ زیرا بسیاری از قوانین وضعی بشری، آشکارا از عقود غرری مثل شرط‌ بندی و قمار حمایت کرده‌اند و در عصر حاضر به عقودی که غرر کمتر دارد روی آورده‌اند. آنچه بررسی و مطالعه غرر را اهمیت بیشتری بخشیده، آن است که موارد مشکوک آن بسیار است؛ زیرا هرگونه که آن را تفسیر کنیم درجات کمتر یا متوسطی از آن را در معاملات بسیاری که شرعاً قابل قبول هستند، می‌یابیم بنابراین باید میان هریک از این موارد، تمییز قائل شویم. علاوه‌ بر این، عقودی وجود دارد که در قوانین بشری به قراردادهای «غرری» موسوم هستند و برخی از آنها به فقه اسلامی نیز راه یافته و بسیاری از فقها آنها را پذیرفته‌اند و برخی دیگر برخورد احتیاط‌ آمیزی با آنها دارند، نظیر قراردادهای بیمه. در پژوهش حاضر، غرر در ابعاد مختلف بررسی شده است: 1) تعریف عرفی و دور از هرگونه تصنع «غرر»؛ 2) معنای اصطلاحی و فقهی آن، اگر اصطلاح فقهی خاصی وجود داشته باشد؛ 3) در نظر گرفتن درجات قابل‌ قبول و نیز درجات غیرقابل‌ قبول آن؛ 4) توجه به تأثیر آن بر مجموعه عقود و ایقاعات شناخته شده و در واقع توجه به دلایل نهی از غرر در برخی عقود مثل پیش‌ فروش میوه (روی درخت و قبل از ظاهر شدن آن)، پیش‌ فروش آنچه غواص از درون آب (دریا یا نهر) بیرون می‌آورد (قبل از مشخص شدن نوع و مقدار آن)، فروش ماهی در آب (قبل از صید) و فروش شیر در پستان حیوانات (که مقدارش معلوم نیست)، فروش پیمانه‌ای از یک خرمن (که جنس آن معلوم نیست)؛ 5) توجه به تأثیر آن، نسبت به قراردادهای جدیدی چون بیمه، بیمه مجدد و بلیت بخت‌آزمایی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The reason of Gharar disavow and its effect on transactions

نویسنده [English]

  • Mohammad Ali Taskhiri
چکیده [English]

The Gharar disavow issue in transactions has wide aspects on the juridical subjects and we can say that Gharar disavow is one of the traits of legal transactions in Islam; because many of human statutes apparently have supported some Gharar transactions such as bet and Gambling and in this age they use transactions with less Gharar. What makes review and study of Gharar important is that these transactions have so many shady cases, because in every manner of study we find it so rare in the transactions which have been accepted by Islam, so we should separate these cases.
Yet we have some transactions which have been called "Gharari" by human statutes and some of them have acceded to Islamic jurisprudence and many of jurisprudents have accepted them and some have cautious view to them. In this article we will review Gharar and its aspects: 1. Custom description of Gharar 2. Idiomatic and juridical definition of Gharar (if any definition exists) 3. Considering of acceptable and unacceptable levels of it 4. Attention to effects of it on the collection of known transactions and indeed attention to the reasons of prohibition of Gharar in some of the transactions such as fruit selling before appears on the tree 5. Attention to effects of it on the new transactions such as insurance and lottery.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Gharar
  • Gharar disavow
  • seducement
  • idiotism