واکاوی مشروعیت باروری پس از مرگ در فقه امامیه با رویکردی به آرای فقهای اهل سنت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه تهران

2 دکترای حقوق خصوصی دانشگاه امام صادق و مدیر آموزش کرسی حقوق بشر دانشگاه شهید بهشتی

3 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

یکی از مسائلی که امروزه در نظام حقوقی ایران به‌ عنوان موضوعی مستحدث مورد توجه و عنایت است، موضوع باروری پس از مرگ است. این پدیده که همگام با رواج و گسترش روشهای باروری مصنوعی به میان آمده است، به این شکل است که افراد اقدام به انجماد گامت یا جنین خود برای باروری پس از مرگ می‌کنند. میان فقهای امامیه در باب مشروعیت این امر اختلاف نظر وجود دارد و برای کشف حکم واقعی در این حوزه، توجه به آرای اختلافی فقها ضروری به نظر می‌رسد. برخی از فقها با استفاده از ادله‌ای نظیر روایات، به استناد عدم انقطاع رابطه زوجیت میان زوجین پس از مرگ، این کار را صحیح می‌دانند و در مقابل، برخی دیگر با استناد به ادله و استناد به عدم وجود رابطه زوجیت، مشروعیت این امر را مخدوش می‌دانند. میان فقهای اهل سنت نیز در این مورد اختلاف نظر وجود دارد که در این نوشتار دیدگاه آنان نیز بررسی خواهد شد. درنهایت به نظر می‌رسد، با توجه به مدلول آیات و روایات و نیز توجه به مقنضیات زمان و ضرورت تولید نسل، مشروع دانستن پدیده مزبور ارجح باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of legitimacy of Posthumous Fertility in the Twelver Shia Jurisprudence with an Approach to Sunni Jurisprudents' Views

نویسندگان [English]

  • Seyed Hosein Safaei 1
  • Hasan Fadaei 2
  • Amin Amirhoseiny 3
1 Professor of Tehran University
2 Shahid Beheshti University
3 Ph.D. student of Private law of Shahid Beheshti University
چکیده [English]

One of the novel issues in the Iranian legal system is that of posthumous fertility. This phenomenon, along with the spread of artificial insemination, is that of the freezing of the gamete or embryo expecting posthumous fertility. There are divided views among Shiite jurists about the legitimacy of this phenomenon. To reach the real verdict in this field, it is necessary to take the disputed views of jurisprudents into consideration. Relying on certain evidence such as traditions suggesting the continuation of matrimony relationship after death, some jurists regard it valid and legitimate.  In contrast, others question its legitimacy based on their own arguments suggesting the lack of matrimony relationship after death. There are also differences among the Sunni scholars in this field. Their view would be studied and analyzed in this article too. Finally, based on the signification of certain Quranic verses and traditions as well as according to the spatio-temporal requirements and the necessity of reproduction, the legitimacy of this issue seems to be more probable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • posthumous fertility
  • legitimacy
  • matrimony relationship
  • requirements and conditions
قرآن کریم.
ابن‌حزم، علی ­بن ‌احمد، المحلی، مصر، ادارة الطباعة المنیریة، 1352ق.
ابن‌رفعه، احمد بن ‌محمد، کفایة النبیه شرح التنبیه، بیروت، دارالکتب العلمیة، 2009م.
انصاری، مرتضی بن محمدامین، کتاب الطهارة، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ انصاری، 1415ق.
بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.
بی­‌آزار شیرازی، عبدالکریم، «پزشکی قانونی در فقه و حقوق اسلامی»، مجله مدرس علوم انسانی، شماره 37، زمستان 1383ش.
جزیری، عبدالرحمن، الفقه علی المذاهب الاربعة، بیروت، دارالثقلین، 1998م.
جصاص، احمد بن علی، شرح مختصر الطحاوی، مدینه، دارالسراج، 1431ق.
‌جعفری، محمدتقی، رسائل فقهی، تهران، کرامت، 1419ق.
حرعاملی، محمد بن‌ حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1414ق.
خلیل، محمد، «علماء مسلمون یختلفون حول مشروعیة الإنجاب من الزوج المتوفى عن طریق التلقیح الصناعی»، جریدة الشرق الاوسط، در: http://archive.aawsat.com
‌خمینی، سیدروح‌الله، تحریر الوسیله، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، بی‌تا.
خوانساری، محمد بن حسین، التعلیقات علی شرح اللمعة الدمشقیة، قم، المدرسة الرضویة، 1364ش.
خویی، سیدابوالقاسم، التنقیح فی شرح العروة الوثقی، قم، العلمیة، 1411ق.
رضانیا، محمدرضا، «وضعیت حقوقی کودک ناشی از انتقال جنین» در: روشهای نوین تولید مثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق (مجموعه مقالات‌)، تهران،‌ سمت؛ پژوهشکده ابن‌سینا، 1380ش.
سلامه، زیاد احمد، اطفال الانابیب بین العلم و الشریعة، بیروت، الدار العربیة للعلوم، 1417ق.
صانعی، یوسف، استفتائات پزشکی، قم، میثم تمار، بی‌تا.
صفایی، سیدحسین و اسدالله امامی، مختصر حقوق خانواده، تهران، دانشگاه تهران، 1381ش.
صفایی، سیدحسین و سیدعلی علوی قزوینی، «ارث کودکان آزمایشگاهی»، مجله حقوق خصوصی، شماره 11، 1385ش.
صفایی، سیدحسین، «تولید مثل مصنوعی با کمک پزشکی و انتقال جنین‌ در حقوق فرانسه و ایران»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 64، 1383ش.
طباطبایی حکیم، سیدمحسن، مستمسک العروة الوثقی، قم، کتابخانه آیةالله مرعشی نجفی، 1404ق.
علیزاده، لیلا و رضا عمانی سامانی، «تولید مثل پس از مرگ: حقوق بیمار و دیدگاه اسلامی»، مجله اخلاق و تاریخ پزشکی، دوره پنجم، شماره 4، مرداد 1391ش.
غزالی، محمد بن محمد، الوسیط فی المذهب، قاهره، دارالسلام، 1417ق.
‌فاضل ­هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1418ق.
فیروزآبادی شیرازی، ابراهیم بن علی، المهذب فی فقه ‌الامام الشافعی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1416ق.
قبله‌ای خویی، خلیل، «بررسی مسائل فقهی حقوقی انتقال جنین»، در: روشهای نوین تولید مثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق (مجموعه مقالات‌)، تهران،‌ سمت؛ پژوهشکده ابن‌سینا، 1380ش.
محسنی، محمدآصف، الفقه و مسائل طبیه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1424ق.
مغنیه، محمدجواد، اصول الاثبات فی الفقه الجعفری، بیروت، دارالعلم للملایین، 1964م.
موسوی عاملی، سیدمحمد، نهایة المرام، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1371ش.
مؤمن، محمد، «سخنی درباره تلقیح»، ترجمه موسی دانش، مجله فقه اهل بیت، شماره 4، زمستان 1374ش.
مؤمنی، عابدین و اصغر اجداد، «اختیار قاضی در عفو مجرمان»، مجله فقه مقارن، شماره 3، بهار و تابستان 1393ش.
مؤمنی، عابدین و حمید مسجدسرایی، «اصل اندیشی در نظام حقوقی اسلام»، مجله مطالعات فقه و حقوق اسلامی، شماره 7، پاییز و زمستان 1391ش.
میرهاشمی، سرور، «تلقیح مصنوعی در اندیشه فقهی ـ حقوقی و موافقان و مخالفان آن»، مجله فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)، شماره 36، زمستان 1383ش.
نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی‌تا.
همدانی، رض‍ا ب‍ن‌ م‍ح‍م‍ده‍ادی‌، مصباح الفقیه، قم، مؤسسة الجعفریه لاحیاء التراث، 1416ق.
http://www.tawtheegonline.com
http://www.islamport.com