ضمانت اجرای شرط فعل و آثار آن در مذاهب خمسه و حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه

2 دانشجو

چکیده

در زندگی روزمره، اشخاص در قالب شروط ضمن عقد تعهداتی را به عهده می­‌گیرند که یکی از مهمترین آنان شرط فعل است که کاربرد زیادی دارد. بر اساس ادله­ شروط بر مشروط علیه واجب است که به مفاد شرط عمل کند و اما گاهی ممکن است وی به تعهدات خود عمل نکند و تخلف از شرط فعل صورت گیرد که در خصوص ضمانت اجرای آن اختلافات گسترده­‌ای وجود دارد و از این رو، هدف از پژوهش حاضر، بررسی تطبیقی ضمانت اجرای شرط فعل در فقه امامیه و فقه اهل­‌سنت و قانون مدنی است. بنابر نظر مشهور فقهای امامیه که قانون مدنی نیز از آن پیروی کرده است ضمانت اجرای شرط فعل در وهله­ اول اجبار مشروط علیه بر انجام تعهد است و در صورت تعذر اجبار برای مشروط له حق فسخ به وجود می­‌آید که امروزه محدودیتهایی در بر دارد، اما برخی قائل بر هم عرض بودن حق اجبار و حق فسخ هستند که طرفداران خود را دارد. در بین فقهای اهل­‌سنت نیز با توجه به تقسیمات شرط، درخصوص ضمانت اجرا اختلاف نظراتی وجود دارد که برخی قائل به نظریه طولی بودن ضمانت اجرا و برخی قائل به فسخ ابتدائی بدون حق اجبار هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

ضمانت اجرای شرط فعل و آثار آن در مذاهب خمسه و حقوق ایران

نویسندگان [English]

  • ahmad rezvanimofrad 1
  • Meysam Mohammadi 1
  • maryam zivari mehrban 2
1 University professor
2 student
قرآن کریم.
ابن­‌تیمیه، احمد بن عبدالحلیم (1408ق). الفتاوی الکبری. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن­‌عابدین، محمدامین بن عمر (1412ق). رد المحتار علی الدر المختار. بیروت: دارالفکر.
ابن­‌قدامه، عبدالله بن احمد (1968م). المغنی. قاهره: مکتبه القاهره.
ابن­‌منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب. بیروت: دارالفکر؛ دارصادر.
اصلانی، حمید­رضا (1386ش). ضمانت اجرای شرط ترک فعل حقوقی از منظر فقه امامیه و حقوق مدنی ایران با رویکردی بر آرای امام خمینی. پژوهشنامه متین، 9(36)، 1-20. dor: 20.1001.1.24236462.1386.9.36.1.7
امامی، سید حسن (1389ش). حقوق مدنی. تهران: اسلامیه.
انصاری، مرتضی بن محمدامین (1415ق). کتاب المکاسب. قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
آخوند خراسانی، محمد­کاظم (1406ق). حاشیة المکاسب. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
بحرانی، یوسف بن احمد (1405ق). الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
جزیری، عبدالرحمن (1424ق). الفقه على المذاهب الأربعة. بیروت: دارالکتب العلمیه.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1390ش). ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.
حر عاملی، محمد بن حسن (1409ق). تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة. قم: مؤسسه آل البیت.
حلی، حسن بن یوسف (1420ق). تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة. قم: مؤسسه امام صادق.
همو (1413ق). تذکرة الفقهاء. قم: مؤسسه آل البیت.
خطیب شربینی، محمد بن احمد (1415ق). مغنی المحتاج الی معرفة معانی الفاظ المنهاج. بیروت: دارالکتب العلمیه.
خمینی، سید روح­‌الله (1421ق). کتاب البیع. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینی، سید مصطفی (1418ق). الخیارات: تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خویی، سید ابوالقاسم (1413ق). مصباح الفقاهة. قم: انصاریان.
همو (1415ق). منهاج الصالحین. قم: کتابفروشى مفید.
زحیلی، وهبه (1418ق). الفقه الإسلامی و ادلته. دمشق: دارالفکر.
سرخسی، محمد بن احمد (1414ق). أصول السرخسی. بیروت: دارالفکر.
سنهوری، عبدالرزاق احمد (1954م). مصادر الحق فی الفقه الإسلامی. بیروت: منشورات محمد الدایه.
شهید اول، محمد بن مکی (1410ق). اللمعة الدمشقیة. بیروت: دارالتراث.
شهید ثانی، زین‌­الدین بن علی (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. قم: کتابفروشی داوری.
همو (1413ق). مسالک الأفهام الی تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیه.
شیرازی، ابراهیم بن علی (بی­‌تا). المهذب فی فقه الإمام الشافعی. بیروت: دارالکتب العلمیه.
صفایی، سید حسین (1392ش). دوره مقدماتی حقوق مدنی. تهران: میزان.
طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم (1378ش). حاشیة المکاسب. قم: اسماعیلیان.
طوسی، محمد بن حسن (1407ق). تهذیب الأحکام. تهران: دارالکتب الإسلامیه.
همو (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة. تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب (1414ق). القاموس المحیط. بیروت: مؤسسة الرسالة.
کاتوزیان، ناصر (1391ش). حقوق مدنی قواعد عمومی قراردادها. تهران: شرکت سهامی انتشار.
محقق داماد، سید مصطفی (1406ق). قواعد فقه بخش مدنی (مالکیت ـ مسئولیت). تهران: مرکز نشر علوم اسلامى.
همو (1388ش). نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
محقق کرکی، علی بن حسین (1413ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسه آل البیت.
موسوی بجنوردى، سید محمد (1381ش). مجموعه مقالات فقهی، حقوقی و اجتماعی. تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
مهاجری، علی (1384ش). شرح جامع قانون اجرای احکام مدنی. تهران: فکر­سازان.
نجفی، محمدحسن (1362ش). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. تهران: دارالکتب الإسلامیه.
نراقی، احمد بن محمدمهدی (1417ق). عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
همو (1415ق). مستند الشیعة فی احکام الشریعة. قم: مؤسسه آل البیت.