بررسی انتقادی تفسیر مشهور از کافر حربی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه مازندران

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

اسلام به جهت جهان‌شمولی، در نحوه ارتباط با پیروان ادیان دیگر و نیز کافران، احکام خاصی را مقرر کرده است. اما سخت‌گیرانه‌ترین این احکام مربوط به کافر حربی است که مشمول احکامی نظیر مهدوربودن جان و مال­ است. یکی از اموری که می­‌تواند به‌عنوان چالشی در تحقق هم­‌زیستی مسالمت‌آمیز تلقی گردد، تفسیر موسع از کافر حربی است. بسیاری از فقهای متقدم، ملاک غیرذمی­‌بودن را برای صدق عنوان حربی کافی دانسته­‌اند و مطلقاً هر کافری که با حکومت اسلامی پیمانی نداشته باشد را مستحق کشتن می­‌دانند؛ چه در حال جنگ با مسلمین باشد و چه نباشد. اما برخی دیگر این تعریف را کافی ندانسته و ملاکهای دیگری را لازم شمرده­‌اند. به‌منظور رسیدن به تعریفی جامع‌ومانع از کافر حربی و تشخیص ملاک و مصادیق آن در عصر حاضر، با روشی توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از ابزار گردآوری اطلاعات کتابخانه­‌ای و اسنادی، پس از بازخوانی نظرات فقها در مورد اصالت داشتن جنگ یا هم­‌زیستی از منظر کتاب و سنت و نقد اصالت جنگ و نیز بیان اقسام کفار، دیدگاه غالب فقیهان در مورد حربی نقد و بررسی شده و درنتیجه با ارائه تفسیر حداقلی از کافر حربی، اغلب کفار از شمول آن خارج دانسته شده­‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Critical Study of the Famous Interpretation of the Martial Infidel

نویسندگان [English]

  • Mahdi Shadi 1
  • Ali Reza Abedi Sarasia 2
1 PhD student at University of Mazandaran
2 Assistant Professor at Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

Due to its universality, Islam has established specific rules for how to communicate with followers of other religions as well as infidels. But the most severe of these rulings is related to martial infidel who are subject to rulings such as being deserve death and property. One of the things that can be seen as a challenge to achieving peaceful coexistence is the extensive interpretation of martial infidel. Many early jurists have considered the criterion of non- tributary to be sufficient for the validity of the martial title, and any infidel who does not have a treaty with the Islamic government deserves to absolutely be killed; whether he is at war with Muslims or not. But others have not considered this definition sufficient and required other criteria. In order to reach a comprehensive definition of martial infidel and identify its criteria and instances in the present era, the descriptive-analytical method and library and documentary information collection tools is used, and after re-reading the opinions of jurists about the originality of having war or coexistence from the perspective of scripture, tradition, and critique of the originality of war, as well as expressing the types of infidels, the prevailing view of the jurists regarding the martial has been criticized, and as a result, with the interpretation of the martial infidel, most infidels have been excluded from it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Martial Infidel
  • Peace
  • Peaceful Coexistence
  • Different Types of Infidels
قرآن کریم، ترجمه عبدالمحمد آیتی.
آل­‌عصفور، حسین، سداد العباد و رشاد العباد، قم، محلاتی، 1421ق.
آلوسی، محمود بن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415ق.
ابن­‌ادریس حلی، محمد بن منصور، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.
ابن­‌بابویه، محمد بن علی، معانی الأخبار، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1379ق.
همو، علل الشرائع، نجف، المکتبة الحیدریة، 1385ق.
همو، عیون أخبار الرضا، بیروت، مؤسسة الأعلمی، 1404ق.
ابن­‌براج، عبدالعزیز بن نحریر، المهذب، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1406ق.
ابن­‌حزم، علی بن احمد، المحلی بالآثار، بیروت، دارالفکر، بی­‌تا.
ابن­‌حیون، نعمان بن محمد، ‏دعائم الإسلام‏، قاهره، دارالمعارف، 1383ق.
ابن­‌رشد حفید، محمد بن احمد، بدایة المجتهد و نهایة المقتصد، بیروت، دارالفکر، 1415ق.
ابن­‌قدامه، عبدالله بن احمد، المغنی، بیروت، دارالکتاب العربی، بی­‌تا.
ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، قم، نشر ادب حوزه، 1405ق.
ابوداود سجستانی، سلیمان بن اشعث، سنن ابی­‌داود، بیروت، دارالفکر، 1410ق.
امینی، محمدامین، «اصل همزیستی مسالمت­‌آمیز با غیرمسلمانان در اسلام»، مجله معرفت، شماره 165، 1390ش.
بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1405ق.
بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسن، توضیح المسائل مراجع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1386ش.
تبریزی، جواد، تنقیح مبانی الأحکام (کتاب القصاص)، قم، دارالصدیقة الشهیدة، 1429ق.
تهرانی، آقابزرگ، الذریعه إلی تصانیف الشیعة، بیروت، دارالأضواء، بی­‌تا.
جعفریان، رسول، تاریخ سیاسی اسلام (1)، قم، دلیل ما، 1382ش.
جوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت، دارالعلم للملایین، 1407ق.
حائری، مرتضی، الخمس، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1418ق.
حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1403ق.
حسینی جرجانی، سید ابوالفتح، تفسیر شاهی، تهران، نوید، 1362ش.
حسینی روحانی، سید محمدصادق، تکملة منهاج الصالحین، بی­‌جا، بی­‌نا، بی­‌تا.
همو، منهاج الصالحین، کویت، مکتبة الألفین، 1414ق.
حسینی شیرازى، سید محمد، إیصال الطالب إلى المکاسب، تهران، اعلمى، 1385ق.
حکیم، سید محسن، مستمسک العروة الوثقی، قم، کتابخانه آیة­الله مرعشی نجفی، 1404ق.
حلی، حسن بن یوسف، تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین، تهران، فقیه، 1368ش.
همو، تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، قم، مؤسسه امام صادق، 1420ق.
همو، تذکرة الفقهاء، تهران، المکتبة المرتضویة، بی­‌تا.
همو، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
حویزی، عبدعلی بن جمعة، تفسیر نور الثقلین، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1412ق.
خطیب شربینی، محمد بن احمد، مغنی المحتاج إلی معرفة معانی ألفاظ المنهاج، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1377ق.
خلاف، عبدالوهاب، السیاسة الشرعیة أو نظام الدولة الإسلامیة، قاهره، المطبعة السلفیة، 1350ق.
خمینی، سید روح­‌الله، زبدة الاحکام، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، بی­‌تا.
همو، تحریر الوسیلة، نجف، مطبعة الآداب، 1390ق.
خویی، سید ابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالزهراء، 1395ق.
همو، صراط النجاة فی أجوبة الاستفتائات، به قلم جواد تبریزی، قم، دفتر نشر برگزیده، 1416ق.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دمشق، دارالقلم؛ بیروت، الدار الشامیة، 1412ق.
رشیدرضا، محمد، الوحی المحمدی، قاهره، الزهراء، 1408ق.
همو، تفسیر المنار، بیروت، دارالمعرفة، 1990م.
زحیلی، وهبه، العلاقات الدولیة فی الإسلام، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1403ق.
همو، الفقه الإسلامی و أدلته، دمشق، دارالفکر، بی­‌تا.
سابق، سید، فقه السنة، بیروت، دارالکتاب العربی، 1397ق.
سبحانی، جعفر، الایمان و الکفر فی الکتاب و السنة، قم، مؤسسه امام صادق، 1416ق.
سبزواری، محمدباقر بن محمدمؤمن، کفایة الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1423ق.
سرخسی، محمد بن احمد، شرح السیر الکبیر، مصر، بی­‌نا، 1960م.
شافعی، محمد بن ادریس، أحکام القرآن، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1400ق.
همو، الأم، بیروت، دارالفکر، 1403ق.
شلتوت، محمود، من توجیهات الإسلام، بیروت، دارالشروق، 1399ق.
شمس‌الدین، محمدمهدی، جهاد الأمة، بیروت، دارالعلم للملایین، 1997م.
شوکانی، محمد بن علی، نیل الأوطار من أحادیث سید الأخیار، بیروت، دارالجیل، 1973م.
شهید اول، محمد بن مکی، ذکری الشیعة فی أحکام الشریعة، قم، مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث، 1419ق.
همو، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1412ق.
شهید ثانی، زین‌­الدین بن علی، المقاصد العلیة فی شرح الرسالة الألفیة، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1420ق.
همو، حقائق الإیمان، قم، کتابخانه آیة‌الله مرعشی نجفی، 1409ق.
همو، فوائد القواعد، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1419ق.
همو، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم، کتابفروشی داوری، 1410ق.
همو، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1418ق.
صدر، سید محمد، ماوراء الفقه، بیروت، دارالأضواء، 1420ق.
طباطبایی قمی، سید تقی، الدلائل فی شرح منتخب المسائل، قم، محلاتی، 1430ق.
طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، سؤال و جواب، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1376ش.
همو، العروة الوثقی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
طباطبایی، سید علی بن محمدعلی، الشرح الصغیر فی شرح المختصر النافع، قم، کتابخانه آیة­الله مرعشى نجفی، 1409ق.
همو، ریاض المسائل فی بیان الأحکام بالدلائل، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1412ق.
طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، بی­‌تا.
طبرسی، احمد بن علی، الإحتجاج، نجف، دارالنعمان، 1386ق.
طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی، 1415ق.
طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالفکر، 1415ق.
طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، 1362ش.
طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، قم، مکتب الاعلام الإسلامی، 1409ق.
همو، الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407ق.
همو، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، 1387ق.
همو، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، قم، قدس محمدی، بی­‌تا.
همو، رجال الطوسی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1415ق.
عراقی، ضیاء­الدین، شرح تبصرة المتعلمین، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1414ق.
علیشاهی قلعه­‌جوقی، ابوالفضل، «پژوهشی در اباحه اموال کافران حربی از نگاه فقه شیعه»، مجله پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی، شماره 34، 1392ش.
عمید زنجانی، عباسعلی، فقه سیاسی، تهران، امیرکبیر، 1421ق.
غروی اصفهانی، محمدحسین، الاجاره، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1409ق.
فاضل لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعة ـ الحدود، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار، 1422ق.
فتح‌الله، احمد، معجم الفاظ الفقه الجعفری، بی­‌جا، بی­‌نا، 1415ق.
فخرالمحققین، محمد بن حسن، إیضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1387ق.
فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، دارالهجرة، 1409ق.
فیض کاشانی، محمدمحسن بن شاه مرتضی، الوافی، اصفهان، مکتبة الإمام أمیرالمؤمنین علی، 1406ق.
فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، بیروت، دارالفکر، بی­‌تا.
قرشی، سید علی‌اکبر، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1352ش.
همو، مفردات نهج البلاغه، تهران، قبله، 1377ش.
قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، قم، دارالکتاب، 1404ق.
کاسانی، ابوبکر بن مسعود، بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، پاکستان، المکتبة الحبیبیة، 1409ق.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1363ش.
کاشف الغطاء، جعفر بن خضر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1422ق.
مالک بن انس، المدونة الکبری، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1323ق.
مامقانی، محمدحسن، غایه الآمال فی شرح کتاب المکاسب، قم، مجمع الذخائر الإسلامیة، 1323ق.
متقی هندی، علی بن حسام­‌الدین، کنز العمال، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1409ق.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الأنوار، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1403ق.
همو، ملاذ الأخیار، قم، کتابخانه آیة‌الله مرعشی نجفی، 1406ق.
محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تهران، استقلال، 1409ق.
محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث، 1408ق.
همو، رسائل المحقق الکرکی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1412ق.
مشکینی، علی، مصطلحات الفقه، قم، دارالحدیث، 1392ش.
مصطفوى، حسن، التحقیق فى کلمات القرآن الکریم‏، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1417ق.
مطهری، مرتضی، جهاد، تهران، صدرا، 1373ش.
مظفر، محمدرضا، أصول الفقه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1430ق.
مغنیه، محمدجواد، فقه الإمام الصادق، قم، مؤسسه انصاریان، 1421ق.
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، زبدة البیان فی أحکام القرآن، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، بی‌تا.
همو، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1403ق.
مکارم شیرازی، ناصر، الفتاوی الجدیدة، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب، 1427ق.
همو، کتاب النکاح، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب، 1424ق.
منتظری، حسینعلی، درسهایی از نهج البلاغه، تهران، سرایی، 1380ش.
موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم، استفتائات، قم، نجابت، 1389ش.
موسوی عاملی، محمد بن علی، مدارک الأحکام فی شرح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث، 1410ق.
موسوی گلپایگانی، سید محمدرضا، مجمع المسائل، قم، دارالقرآن الکریم، 1413ق.
مؤمن قمی، محمد، الولایة الالهیة الإسلامیة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1428ق.
نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1365ش.
همو، مجمع الرسائل، مشهد، بی­‌نا، 1373ش.
نراقی، احمد بن محمدمهدی، مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، قم، مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث، 1415ق.
نووی، یحیی بن شرف، المجموع شرح المهذب، بیروت، دارالفکر، بی­‌تا.