ازدواج بیمار در فقه مذاهب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه یزد

2 دانشجوی کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه یزد

چکیده

ازدواج شخص بیمار منجر به فوت و آثاری که بر آن مترتب می‌شود از مسائل اختلافی بین امامیه و اهل­‌سنت است. بررسی تطبیقی آراء فقها در این زمینه بیانگر آن است فقهای امامیه در ازدواج مرد بیمار، برای جلوگیری از ضرر رساندن زوج به وراث و ترتب آثار بر ازدواج وی، نزدیکی را شرط صحت ازدواج و ترتب آثار مهریه و ارث بر آن قرار داده­‌اند و در صورت عدم نزدیکی و فوت بیمار، عقد نکاح را باطل می‌دانند ولی مراد، بطلان حقیقی نیست، بلکه مراد آن است که احکام عقد نکاح مثل مهریه، ارث و عده وفات بر آن مترتب نخواهد شد؛ چرا که اگر مراد از بطلان، بطلان حقیقی باشد، خلف و دور لازم می‌آید. این در حالی است که فقهای امامیه صحت ازدواج زن بیمار و ترتب آثار عقد نکاح بر آن را مشروط به نزدیکی ندانسته­‌اند. جمهور فقهای اهل‌سنت به­‌جز مالکیه، ازدواج مرد یا زن بیمار را مطلقاً (چه نزدیکی صورت گرفته باشد، چه نگرفته باشد) صحیح دانسته و در صورت فوت زوج بیمار معتقدند زوجه مستحق دریافت مهرالمسمی و ارث است و زوج نیز در صورت فوت زوجه بیمار مستحق ارث است، فقهای مالکیه از مذاهب اهل­‌سنت، بین موردی که زوجه از بیماری مرد آگاه باشد و موردی که آگاهی نداشته باشد، قائل به تفصیل شده و معتقدند گرچه در هر دو مورد عقد ازدواج باطل است ولی در صورت عدم آگاهی، زوجه می‌تواند پس از بهبودی زوج از بیماری، مهریه خود را دریافت نماید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Patient’s Marriage in Jurisprudence of Islamic Denominations

نویسندگان [English]

  • Hosein Abouei 1
  • Fahimeh Mohammadi Yeganeh 2
  • Ali Tavallaei 1
1 Associate Professor at Yazd University
2 M.A student at Yazd University
چکیده [English]

The patient’s marriage which leads to death and its effects, is one of the matters of dispute between Imami and Sunni jurisprudents. In order to prevent lose on heirs by the husband, Imami jurisprudents have considered sexual intercourse as the condition for the validity of marriage contract and accruence of dowry and inheritance, and in the case of the lack of sexual intercourse and death of the patient, the marriage contract is considered invalid. However, real invalidity is not intended here, but the intention is that the rules of the marriage contract like dowry, inheritance, viduity period or Iddah (waiting term) of death do not apply to marriage; because if real invalidity was intended, it would lead to contradiction and circularity, whereas Imami jurisprudents have not considered sexual intercourse as the condition for the validity of sick woman’s marriage. Most of Sunni jurisprudents, except Maliki jurists, have considered marriage of sick man or woman valid; whether the marriage has been consummated or not. In their view, in the case of the husband’s death, the wife deserves to receive the specified marriage portion and inheritance and the husband also deserves inheritance in case of wife’s death. The Maliki jurists distinguished the case in which the woman is aware of the man’s illness from the case in which she is not aware of. They believe that marriage contracts are void in both cases, but in the absence of awareness, the wife can receive her dowry after the husband’s recovery from the disease.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Patient’s Marriage
  • Mortal Illness
  • Jurisprudence
  • Islamic Schools of Thought
  • Sadd al-Dhara’i‘(Blocking the Means)

مراجع

قرآن کریم.
ابن­‌ادریس حلی، محمد بن منصور، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.
ابن­‌رشد حفید، محمد بن احمد، بدایة المجتهد و نهایة المقتصد، بیروت، دارالفکر، 1995م.
ابن­‌رشد، محمد بن احمد، البیان و التحصیل و الشرح و التوجیه و التعلیل لمسائل المستخرجة، بیروت، دارالغرب الإسلامی، 1408ق.
ابن­‌عربی، محمد بن عبدالله، احکام القرآن، بیروت، دارالفکر، بی­‌تا.
ابن­‌فهد حلی، احمد بن محمد، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407ق.
ابن­‌منذر، محمد بن ابراهیم، الإقناع، ریاض، مکتبة الرشد، 1408ق.
افندی، محمد بن محمد، تکملة حاشیة رد المحتار، بیروت، دارالفکر، 1421ق.
بهجت، محمدتقى، جامع المسائل، قم، دفتر حضرت آیة‌الله بهجت، 1426ق.
بیهقی، احمد بن حسین، السنن الکبری، مکه، مکتبة دارالباز، 1414ق.
همو، معرفة السنن و الآثار، کراچی، جامعة الدراسات الإسلامیة، 1412ق.
حسینی روحانی، سید محمدصادق، فقه الصادق، قم، دارالکتاب، 1412ق.
حسینی سیستانی، سید علی، منهاج الصالحین، قم، دفتر حضرت آیةالله سیستانى‌، 1417ق.
حطاب، محمد بن محمد، مواهب الجلیل لشرح مختصر خلیل، ریاض، دار عالم الکتب، 1423ق.
حکیم، سید محسن، منهاج الصالحین، بیروت، دارالتعارف، 1410ق.
حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسه آل البیت، 1388ق.
همو، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
خمینی، سید روح­‌الله، تحریر الوسیلة، نجف، مطبعة الآداب، بی­‌تا.
خوانسارى، سید احمد، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، قم، اسماعیلیان، 1405ق.
دسوقی، محمد بن احمد، حاشیة الدسوقی علی الشرح الکبیر، بیروت، دارالفکر، بی­‌تا.
رافعی قزوینی، عبدالکریم بن محمد، العزیز شرح الوجیز المعروف بالشرح الکبیر، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1417ق.
زحیلی وهبه، الفقه الإسلامی و أدلته، دمشق، دارالفکر، 1405ق.
سبحانی، جعفر، نظام الإرث فی الشریعة الإسلامیة الغراء، قم، مؤسسه امام صادق، 1415ق.
سبزواری، سید عبدالأعلی، مهذب الأحکام، قم، مؤسسه المنار، 1413ق.
همو، جامع الأحکام الشرعیة، قم، مؤسسه المنار، بی­‌تا.
سبزواری، محمدباقر بن محمدمؤمن، کفایة الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1423ق.
سند، محمد، سند العروة الوثقى، کتاب النکاح، قم، باقیات،‌ 1429ق.
شافعی، محمد بن ادریس، الأم، بیروت، دارالمعرفه، 1410ق.
شهید اول، محمد بن مکی، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
همو، غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1414ق.
شهید ثانی، زین­‌الدین بن علی، حاشیة الإرشاد، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1414ق.
همو، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1413ق.
شیبانی، محمد بن حسن، الحجة علی اهل المدینة، بیروت، عالم الکتب، 1403ق.
طباطبایی، سید علی بن محمدعلی، ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل، قم، مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث، 1418ق.
طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1365ش.
همو، الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1390ق.
عبدری غرناطی، محمد بن یوسف، التاج و الإکلیل لمختصر خلیل، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1416ق.
فاضل مقداد (سیورى حلى)، مقداد بن عبدالله، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، قم، کتابخانه آیة­الله مرعشى نجفی، 1404ق.
فخرالمحققین، محمد بن حسن، ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم، اسماعیلیان، 1387ق.
قاضی عبدالوهاب، عبدالوهاب بن علی، المعونة علی مذهب عالم المدینة، مکه، المکتبة التجاریة، بی­‌تا.
قرافی، احمد بن ادریس، الذخیرة، بیروت، دارالغرب الإسلامی، 1994م.
کاشف الغطاء، احمد بن على، أحسن الحدیث فی أحکام الوصایا و المواریث، نجف، مؤسسه کاشف الغطاء، 1341ق.
همو، سفینة النجاة و مشکاة الهدی و مصباح السعادات، نجف، مؤسسه کاشف الغطاء، 1423ق.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1407ق.
مالک بن انس، المدونة الکبری، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415ق.
ماوردی، علی بن محمد، الحاوی الکبیر فی فقه مذهب الإمام الشافعی و هو شرح مختصر المزنی، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1419ق.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، ملاذ الأخیار، قم، کتابخانه آیةالله مرعشی نجفی‌، 1406ق.
مجموعة من المؤلفین، مجلة مجمع الفقه الإسلامی، جده، منظمة المؤتمر الإسلامی، بی­‌تا.
محسنى، محمدآصف، الفقه و مسائل طبیة، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1424ق.
محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، اسماعیلیان، 1408ق.
همو، نکت النهایة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1412ق.
محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث، 1414ق.
مرغینانی، علی بن ابی­‌بکر، الهدایة فی شرح بدایة المبتدی، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، بی‌تا.
مزنی، اسماعیل بن یحیی، مختصر المزنی، بیروت، دارالمعرفه، 1393ق.
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الأذهان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1403ق.
الموسوعة الفقهیة الکویتیة، وزارة الأوقاف و الشؤون الإسلامیة، کویت، دارالسلاسل، 1427ق.
نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1404ق.
نراقی، احمد بن محمدمهدی، مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، قم، مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث، 1415ق.
نمری، یوسف بن عبدالله، الکافی فی فقه اهل المدینة، ریاض، مکتبة الریاض الحدیثة، 1400ق.
نووی، یحیی بن شرف، المجموع شرح المهذب، بیروت، دارالفکر، بی­‌تا.
همو، روضة الطالبین و عمدة المفتین، بیروت، المکتب الإسلامی، 1412ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار