ORIGINAL_ARTICLE
ماهیت پول از منظر فقه اسلامی
پول موضوع برخی از احکام فقهی و حقوقی است که فقیه بدون شناخت ماهیت امروزی آن نمیتواند دربارهاش حکمی صائب صادر کند؛ فقیه برای دستیابی به حکم صحیح هر پدیدهای، نخست باید موضوع آن حکم را به طور کامل بشناسد. از آنجا که پول طی چهارده قرن، دچار تغییرات بسیاری شده و ماهیت پول امروز اساساً متفاوت از ماهیت پول چهارده قرن پیش است، بالتبع احکام آن نیز دگرگونی اساسی مییابد. از اینرو، شناخت ماهیت آن اهمیت ویژهای یافته است. موضوع کاهش ارزش پول و لزوم یا عدم لزوم جبران کاهش ارزش پول در دهههای اخیر، از مباحث بسیار مبتلابه و چالشبرانگیز محافل اقتصادی و فقهی بوده است. آحاد جامعه نیز به انحاء مختلف با این موضوع درگیرند. نحوه تأدیه دیون در شرایط تورمی شدید، ارتباط تنگاتنگی با نحوه طرز تلقی از حقیقت پول دارد. طرفداران و مخالفان لزوم جبران کاهش ارزش پول، طرز تلقی متمایزی نسبت به ماهیت پول دارند و استناد به مثلی و یا قیمی بودن پول، از مهمترین دلایل هر دو گروه است. از اینرو، این نوشتار در پی شناخت ماهیت پول از جهت مثلی و قیمی است و برای این امر با رویکرد تطبیقی و بهرهگیری از روش توصیفی- تحلیلی، به بررسی دیدگاههای مختلف فقها و اندیشمندان و انواع توجیهات آنها در این زمینه پرداخته است. طبق یافتههای این پژوهش، ماهیت پول در فقه اسلامی، با نظرات گوناگونی روبهرو شده است؛ امّا مشهور فقهای شیعه و اهل سنت، معتقد به مثلی بودن پول اعتباری به لحاظ ارزش اسمی آن هستند. این مقاله در پی آن است تا با کمک شواهد و ادلهای، مقومیت قدرت خرید در مثلیت پولهای اعتباری را تبیین و اثبات کند.
https://fiqhemoqaran.mazaheb.ac.ir/article_51379_378b40a8912041db4bef4b2de86e8e81.pdf
2017-05-22
5
39
پول
مثلی و قیمی
پول اعتباری
ارزش اسمی پول
قدرت خرید
مهدی
رهبر
rahbarmahdi@yahoo.com
1
دانشیار دانشگاه قرآن و حدیث پردیس تهران
LEAD_AUTHOR
منیره
خطیبی
m.khatibi2511@gmail.com
2
کارشناس ارشد فقه مقارن و حقوق خصوصی اسلامی دانشگاه مذاهب اسلامی
AUTHOR
قرآن کریم.
1
آصفی، محمدمهدی، پول در نگاه اقتصاد و فقه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1408ق.
2
ابراهیمی، محمدحسین، پول، بانک، صرافی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1376ش.
3
ابنعابدین، محمدامین بن عمر، مجموعه رسائل، بیجا، بینا، بیتا.
4
ابنقاسم، سحنون عبدالرحمان، المدونة الکبری، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1426ق.
5
ابنقدامه، عبدالله بن احمد، المغنی مع الشرح الکبیر، ریاض، مکتبة الریاض الحدیثة، 1980م.
6
ابنهمام، محمد بن عبدالواحد، شرح فتح القدیر، بیروت، دارالفکر، بیتا.
7
ابننجیم مصری، زینالدین بن ابراهیم، الأشباه و النظائر، مطبوع مع غمز عیون البصائر، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1405ق.
8
اصفهانی، محمدحسین، حاشیه کتاب المکاسب، قم، علمیه، 1418ق.
9
انصاری، مرتضی بن محمدامین، المکاسب، نجف، مطبعة الآداب، 1393ق.
10
بروجردی، سیدحسین، تقریرات ثلاثه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
11
بودوئن، اقتصاد نوین، ترجمه احمد نامدار، بیجا، اقبال، بیتا.
12
تبریزی، جواد، ارشاد الطالب الی التعلیق المکاسب، قم، دارالصدیقه الشهیده، بیتا.
13
حائرى، سیدکاظم، الاوراق المالیة الاعتباریة، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی؛ دومین مجمع بررسیهاى اقتصاد اسلامی، 1369ش.
14
حسینی روحانی، سیدمحمدصادق، فقه الصادق، قم، دارالکتب الاسلامیه، 1413ق.
15
حسینی شیرازی، سیدمحمد، الفقه [کتاب الغصب]، بیجا، دارالقرآن الحکیم، بیتا.
16
حطاب، محمد بن عبدالرحمان، مواهب الجلیل، بیروت، دارالفکر، بیتا.
17
حکیم، سیدمحسن، نهج الفقاهه (تعلیق بر بیع مکاسب)، نجف، بینا، 1371ق.
18
حیدری، محمدجواد، «احکام فقهی پول (مصاحبه با فقها)»، مجله فقه اهلبیت، شماره 9، 1376ش.
19
خمینی، روحالله، تحریرالوسیله، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1379ش.
20
همو، کتاب البیع، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1379ش.
21
خویی، سیدابوالقاسم، مصباح الفقاهه، قم، وجدانی، 1371ش.
22
داوودی، پرویز و حسن نظری و حسین میرجلیلی، پول در اقتصاد اسلامی، تهران، سمت، 1374ش.
23
رهبر، مهدی و منیره خطیبی، «مثلی و قیمی از منظر فقه اسلامی و حقوق ایران»، مجله فقه مقارن، شماره 5، 1394ش.
24
رهونی، محمد بن احمد، حاشیه الرهونی علی شرح الزرقانی لمختصر خلیل، بیروت، دارالفکر، 1978م.
25
زحیلی، وهبه، موسوعة الفقه الاسلامی و القضایا المعاصرة، دمشق، دارالفکر، 1431ق.
26
زرقاء، مصطفی بن احمد، المدخل الی نظریة الالتزام العامة فی الفقه الاسلامی، بیروت، دارالشامیة، 1420ق.
27
سبحانی، جعفر، «نظرخواهى از فقها پیرامون مسائل فقهى و حقوقى ناشى از کاهش ارزش پول»، مجله رهنمون، شماره 6، 1372ش.
28
سرخسی، محمد بن احمد، المبسوط، بیروت، دارالمعرفه، 1406ق.
29
سیستانی، سیدعلی، پاسخ به نامه شماره 13/619/56/د مورخ 24/7/1375ش کمیسیون امور قضایى و حقوقى مجلس شوراى اسلامى ایران.
30
شافعی، محمد بن ادریس، الأم، مصر، المطبعة المیمنیة، 1321ش.
31
شربینی، محمد بن احمد، مغنی المحتاج إلی معرفة معانی الفاظ المنهاج، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415ق.
32
صدر، سیدمحمدباقر، الاسلام یقود الحیاه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1402ق.
33
طباطبایى، سیدعلى بن محمد، ریاض المسائل، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1412ق.
34
طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، حاشیه المکاسب، قم، اسماعیلیان، 1378ش.
35
غزالی، محمد بن محمد، المستصفی فی علم الاصول، بیروت، دارالکتب العلمیه، بیتا.
36
قبادى، فرخ و پرویز رئیس دانا، پول و تورم، بیجا، پیشبرد، 1368ش.
37
قحف، منذر، ربط الحقوق و الالتزامات الآجلة بتغیر الاسعار، عربستان، المعهد الاسلامی للبحوث و التدریب البنک الاسلامی للتنمیه، 1415ق.
38
قدیری اصلی، باقر، کلیات علم اقتصاد، تهران، سپهر، 1366ش.
39
کوهکمری، سیدمحمدحجت، کتاب البیع، تعلیقه میرزا ابوطالب تجلیل تبریزی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1409ق.
40
مؤتمر مجمع الفقه الاسلامی، مجمع الفقه الاسلامی، دوره الثانیه عشرة، العدد الثانی عشر، الجزء الرابع، جدّه، 1421ق.
41
مؤسسه عالی بانکداری ایران، مجموعه سخنرانیها و مقالات هفتمین سمینار بانکداری اسلامی، تهران، مؤسسه عالی بانکداری ایران (بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران)، 1375ش.
42
ماندل، ارنست، علم اقتصاد، ترجمه هوشنگ وزیرى، تهران، خوارزمى، 1359ش.
43
مدرسی طباطبایی، سیدمحمدرضا، دراسة حول المثلی و القیمی، قم، کنگره شیخ انصاری، 1373ش.
44
مرداوی، علی بن سلیمان، الإنصاف فی معرفة الراجح من الخلاف، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1400ق.
45
مرعشی، محمدحسن، «احکام فقهی پول، مصاحبه با برخی از فقها»، مجله فقه اهلبیت، شماره 7، 1375ش.
46
مشکینی، علی، مصطلحات الفقه، قم، نشر الهادی، 1377ش.
47
معرفت، محمدهادی، «احکام فقهی پول، مصاحبه با برخی از فقها»، مجله فقه اهلبیت، شماره 7، 1375ش.
48
المعهد الاسلامی للبحوث و التدریب البنک الاسلامی للتنمیه، حکم المحکمة الشرعیة الاتحادیه الباکستانیة بشأن الفائده [الربا]، جده، 1416ق.
49
مکارم شیرازی، ناصر، ربا و بانکداری اسلامی، قم، مدرسه امام علی بن ابیطالب، 1376ش.
50
همو، مجموعه استفتائات جدید، قم، مدرسه امام علی بن ابیطالب، 1376ش.
51
منصور، محمد خالد، أبحاث معاصرة فی الفقه الإسلامی و اصوله دراسات مقارنة، عمان- اردن، دار عمار، 1426ق.
52
موسایی، میثم، «بررسی دلایل جبران کاهش ارزش پول»، مجله پژوهشنامه بازرگانی، شماره 34، 1384ش.
53
همو، تبیین مفهوم و موضوع ربا از دیدگاه فقهی، با توجه به تحولات اقتصادی عصر حاضر، بیجا، مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی، 1377ش.
54
موسویان، سیدعباس، بررسی راهکارهایی برای حل مشکل تأخیر تأدیه در بانکداری بدون ربا، قم، مؤسسه امام خمینی، 1386ش.
55
موسوی بجنوردی، سیدمحمد، «احکام فقهی پول، مصاحبه با برخی از فقها»، مجله فقه اهلبیت، شماره 7، 1375ش.
56
موسوی بجنوردی، سیدمحمد و دیگران [پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی]، پول در نگاه اقتصاد و فقه، تهران، سازمان فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1375ش.
57
میرجلیلی، ابوالفضل، «پول»، در: دانشنامه جهان اسلام، ج5، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، 1375ش.
58
نووی، یحیی بن شرف، المجموع شرح المهذب، بیروت، دارالفکر، بیتا.
59
ولیزاده، محمدجواد و محمدحسن حائری، «رابطه مثلی و قیمی با جبران کاهش ارزش پول»، مجله حقوق (مطالعات فقه و حقوق اسلامی)، شماره 3، 1389ش.
60
هاشمی، سیدمحمود، «احکام فقهی کاهش ارزش پول»، مجله فقه اهلبیت، شماره 2، 1374ش.
61
یوسفی، احمدعلی، ربا و تورم، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی؛ مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، 1381ش.
62
همو، ماهیت پول و راهبردهای فقهی و اقتصادی آن، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1377ش.
63
ORIGINAL_ARTICLE
آثار تخلف ولیقهری از دیدگاه فقهای مذاهب اسلامی و حقوق ایران
دیدگاه فقهای امامیه مبنی بر این است که پدر و جدّپدری به عنوان اولیاء قهری صغیر، سفیه و مجنون (که سفه و جنون آنها متصل به زمان صغر باشد) معرفی شدهاند، اما میان فقهای مذاهب اهلسنت درباره ولایت قهری جدّپدری اختلافنظر وجود دارد. بر این اساس فقهای مذاهب مالکیه و حنابله برای جدّپدری قائل به ولایتی نیستند. قانونگذار ایران از دیدگاه فقهای امامیه تبعیت نموده و در قانون مدنی به ولایت قهری پدر و جدّپدری تصریح کرده است. فقیهان اسلامی و به تبع آن قانونگذار ایران، در راستای حمایت از مولیعلیه، برای ولیقهری قائل به اختیارات گستردهای شدهاند. بر این اساس پدر و جدّپدری نسبت به اداره اموال مولیعلیه اختیار تام دارند و اصل بر این است که غبطه مولیعلیه را رعایت میکنند و لذا تا زمانی که خلاف آن ثابت نشود تصرفات ولیقهری از اثر و نفوذ حقوقی برخوردار است. اما گاهی پیش میآید که ولیقهری به دلیل سوءاستفاده از حق ولایت خود، اغراض شخصیای که دارد و...، به نحو احسن به وظایفی که در قبال مولیعلیه دارد، عمل نمیکند و بدون رعایت غبطه او، مرتکب اقداماتی میشود که منجر به ضرر مولیعلیه میگردد. هدف پژوهش حاضر، پرداختن به مسئله خیانت و تخلف ولیقهری و بیان مصادیق تخلفات وی، تبیین مسئولیت ولیقهری در قبال مولیعلیه و همچنین تحلیل و بررسی دیدگاه فقهای اسلامی و قانونگذار ایران است. راهکار و ضمانت اجرایی که فقهای امامیه متأخر، برای خیانت و بیلیاقتی ولیقهری پیشبینی کردهاند، عزل ولیقهری متخلف است. در بعضی از مذاهب اهلسنت نیز عزل ولیقهری پیشبینی شده است. ضمانت اجرای پیشبینیشده توسط قانونگذار، ضم امین به ولیقهری بود که نتوانست راهگشا باشد، تا اینکه در راستای منطبق شدن با دیدگاه فقها و رفع نیازمندیهایی که وجود داشت، سرانجام تحولی در قانون به وجود آمد و ماده 1184 قانون مدنی در جهت حمایت از مولیعلیه، رعایت مصلحت و غبطه وی، اصلاح و عزل ولیقهری متخلف، پیشبینی شد.
https://fiqhemoqaran.mazaheb.ac.ir/article_51380_6ddb712db918d79d34a6dd346b3c5fb9.pdf
2017-05-22
41
76
غبطه
تخلف ولیقهری
مصلحت مولیعلیه
اداره اموال مولیعلیه
خدیجه
مرادی
kh.moradi@razi.ac.ir
1
استادیار دانشگاه رازی، کرمانشاه
LEAD_AUTHOR
مستانه
امیری
amirimastane@gmail.com
2
کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه رازی، کرمانشاه
AUTHOR
قرآن کریم.
1
اسماعیلی، محسن، «قاعده ولایت حاکم بر ممتنع»، مجله حکومت اسلامی، شماره 11، بهار 1378ش.
2
امامی، سید حسن، حقوق مدنی، تهران، کتابفروشی اسلامیه، 1373ش.
3
امینی، علیرضا و سیدمحمدرضا آیتی، تحریرالروضه فی شرح اللمعه، تهران، سمت؛ مؤسسه فرهنگی طه، بهار 1384ش.
4
باریکلو، علیرضا، حقوق مدنی(1)، اشخاص و حمایتهای حقوقی آنان، تهران، مجد، 1388ش.
5
بهجت، محمدتقی، جامع المسائل، قم، دفتر معظمله، 1426ق.
6
تیدی، سید بن عبدالله حسین، پرسش و پاسخهای آسان در فقه امام شافعی، ترجمه محمود ابراهیمی، سنندج، آراس، پاییز 1392ش.
7
جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1386ش.
8
همو، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1381ش.
9
حائری شاهباغ، سیدعلی، شرح قانون مدنی، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1387ش.
10
حرعاملى، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعه إلى تحصیل مسائل الشریعه، قم، مؤسسه آلالبیت، 1414ق.
11
حسینى عاملى، سیدجواد بن محمد، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، بیتا.
12
خامنهای، سیدعلی، رساله اجوبه الاستفتائات (ترجمه فارسی)، تهران، شرکت چاپ و نشر بینالملل، پاییز 1389ش.
13
حلى، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسه آلالبیت، 1414ق.
14
حیدر، علی، درر الحکام شرح مجله الاحکام، بیروت، دارالکتب العلمیه، بیتا.
15
خویی، سیدابوالقاسم، مصباح الفقاهه (فی المعاملات)، بیجا، بینا، بیتا.
16
خمینی، سیدروحالله، تحریرالوسیله، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1384ش.
17
دیانی، عبدالرسول، حقوق خانواده (ازدواج و انحلال آن)، تهران، میزان، زمستان 1387ش.
18
رادان جبلی، علی، «عزل ولیقهری در قانون مدنی و فقه اسلامی»، مجله دادرسی، شماره 42، بهمن و اسفند 1382ش.
19
رحمان ستایش، محمدکاظم، رسائل فی ولایت الفقیه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، 1425ق.
20
رشیدی، امید، فقه شافعی در نظم قانون مدنی ایران، سنندج، آراس، تابستان 1391ش.
21
روشن، محمد، حقوق خانواده، تهران، جنگل جاودانه، 1390ش.
22
زحیلی، وهبه، فقه خانواده در جهان معاصر، ترجمه عبدالعزیز سلیمی، تهران، احسان، 1390ش.
23
سابق، سید، فقه السنه، بیروت، دارالکتاب العربی، 1407ق.
24
ساکت، محمدحسین، شخصیت و اهلیت در حقوق مدنی، تهران، جنگل جاودانه، 1386ش.
25
شاهرودی، سیدمحمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهلبیت، قم، مؤسسه دائرهالمعارف فقه اسلامی، تابستان 1385ش.
26
شیخالاسلامی، سیداسعد، احوال شخصیه (ازدواج و پایان آن در مذاهب چهارگانه اهلسنت)، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1370ش.
27
صفایی، سیدحسین و سید مرتضی قاسمزاده، حقوق مدنی: اشخاص و محجورین، تهران، سمت، بهار 1384ش.
28
صفایی، سیدحسین و اسدالله امامی، مختصر حقوق خانواده، تهران، میزان، پاییز 1386ش.
29
صفایی، سیدحسین، دوره مقدماتی حقوق مدنی (اشخاص و اموال)، تهران، میزان، زمستان 1387ش.
30
طاهری، حبیبالله، قواعد فقه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، بهار 1387ش.
31
طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی الفقه الامامیه، تهران، المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه، 1387ق.
32
قانون مدنی.
33
قانون راجع به خیانت ولیقهری، مصوب 1313ش.
34
قانون امور حسبی، مصوب 1319ش.
35
قانون حمایت خانواده، مصوب 1353ش.
36
لایحه تشکیل دادگاههای مدنی خاص، مصوب 1358ش.
37
قانون اساسی، مصوب 1368ش.
38
قانون اصلاح ماده 1184 قانون مدنی، مصوب 1379ش.
39
قانون حمایت خانواده، مصوب 1391ش.
40
کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی خانواده، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1385ش.
41
کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، دارالحدیث، 1429ق.
42
گرجی، ابوالقاسم و دیگران، بررسی تطبیقی حقوق خانواده، تهران، دانشگاه تهران، 1387ش.
43
محقق داماد، سیدمصطفی، قواعد فقه بخش مدنی، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1390ش.
44
محقق کرکی، علی بن عبدالعالی، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسه آلالبیت، 1414ق.
45
مدرس، سیدعلیمحمد، «در بیان اولیاء»، مجله کانون وکلا، شماره 86، مهر و آبان 1342ش.
46
مقدادی، محمدمهدی، «قلمرو ولایت قهری در امور صغار»، مجله فقه و حقوق خانواده، پاییز 1382ش.
47
محمدی، ابوالحسن، قواعد فقه، تهران، میزان، بهار 1389ش.
48
موسوی بجنوردی، سیدمحمد، اندیشههای حقوقی (1)- حقوق خانواده، به کوشش ابوالفضل احمدزاده، تهران، مجد، 1386ش.
49
همو، «موجبات سقوط ولایت قهری «قانونی»»، مجله حقوقی دادگستری، شماره 10، بهار 1373ش.
50
موسوی گلپایگانی، سیدمحمدرضا، مجمع المسائل، قم، دارالقرآن الکریم، 1409ق.
51
نجفى، محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1379ش.
52
ORIGINAL_ARTICLE
مورد عقد نکاح و آثار مترتب بر آن در فقه مذاهب اسلامی
معقودعلیه یا محل عقد نکاح از جمله مباحث مهم نکاح است و با این وجود، فقها ذیل عنوان مستقلی به آن نپرداختهاند. این موضوع، غالباً در لابهلای مباحثی چون احکام مهر، قَسم و نشوز و نزدیکی با همسر، بحث شده است. در باب معقودعلیه در عقد نکاح، پنج دیدگاه وجود دارد: اکثر حنفیه و گروهی از حنابله و امامیه، معقودعلیه را منافع بُضع زن میدانند؛ اکثر حنابله و عدهای از شافعیه معتقدند که محل عقد، حلیت استمتاع است؛ برخی از فقهای حنفیه و گروهی از مالکیه و شافعیه در قول صحیح خویش، معقودعلیه را زوجه دانستهاند؛ اکثر مالکیه و شافعیه در قول مرجوح خود بر این باورند که زوجین، محل عقد نکاح هستند و بالاخره آنکه جمهور مفسران، معقودعلیه در نکاح را مجموعهای از بدن زن، منفعت بُضع و حلیّت استمتاع دانستهاند. هریک از گروههای پنجگانه فوق، به ادله عقلی و نقلی برای اثبات صحت قول خویش، استناد کردهاند. ارزیابی اقوال و ادله فوق، نشان میدهد که قول به معقودعلیه بودنِ «حلیت استمتاع» از اتقان بیشتری برخوردار است؛ زیرا اولاً استمتاع، حق دوجانبه زوجین است؛ چه اگر زن در استمتاع، صاحب حق نبود کسب اذن از زوجه برای عزل، لازم نمیبود و ثانیاً پذیرش دیدگاههای دیگر، آثاری بهدنبال دارد که غالباً نه با روح شریعت موافق است و نه زمینه شکلگیری خانواده مدنظر شریعت اسلامی را فراهم میکند. پذیرش این دیدگاه، مستلزم وجود حق فسخ برای زوج در صورت معیوب بودن زوجه، جواز درخواست اجرت از سوی زوجه در قبال انجام کارهای منزل یا شیر دادن به بچه است.
https://fiqhemoqaran.mazaheb.ac.ir/article_51382_55f67cd5a94ed0318afd5df2ef0d63e4.pdf
2017-05-22
77
99
نکاح
معقودعلیه
حلیت استمتاع
مطلوبیت جنسی زوجه
زوجین
محمدعادل
ضیائی
ziaey@ut.ac.ir
1
دانشیار دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
سید فاضل
رستمی
rostami1371.moh@gmail.com
2
دانشجوی دکتری فقه شافعی دانشگاه تهران
AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابنجزی، محمد بن احمد، القوانین الفقهیة فی تلخیص مذهب المالکیة، بیروت، دارالنفائس، 1425ق.
2
ابنحمزه، محمد بن على، الوسیلة إلی نیل الفضیلة، قم، خیام، 1408ق.
3
ابنرشد الجد، محمد بن احمد، مسائل، بیروت، دارالجیل، 1414ق.
4
ابنرشد الحفید، محمد بن احمد، بدایة المجتهد و نهایة المقتصد، قاهره، دارالحدیث، 1425ق.
5
ابنعابدین، محمدامین بن عمر، رد المحتار علی الدر المختار، بیروت، دارالفکر، 1412ق.
6
ابنفارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، بیروت، دارالفکر، 1399ق.
7
ابنفهد حلی، احمد، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407ق.
8
ابنقدامه، عبدالله بن احمد، الکافی فی فقه الامام احمد بن حنبل، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1414ق.
9
همو، المغنی، قاهره، مکتبة القاهره، 1388ق.
10
ابنکثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1419ق.
11
ابنمازه حنفی، محمود بن احمد، المحیط البرهانی فی الفقه النعمانی، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1424ق.
12
ابنمفلح، ابراهیم بن محمد، المبدع فی شرح المقنع، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1418ق.
13
ابنمهنّا، احمد بن غنیم، الفواکه الدوانی علی رسالة ابنابیزید القیروانی، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1418ق.
14
ابننجیم مصری، زینالدین بن ابراهیم، البحر الرائق، قاهره، دارالکتاب الاسلامی، بیتا.
15
ابوحیان اندلسی، محمد بن یوسف، البحر المحیط فی التفسیر، بیروت، دارالفکر، 1420ق.
16
ارمی، محمدامین بن عبدالله، تفسیر حدائق الروح والریحان، بیروت، دارطوق النجاة، 1421ق.
17
بابرتی، محمد بن محمد، العنایة شرح الهدایة، بیروت، دارالفکر، بیتا.
18
بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضره فی احکام العترة الطاهرة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، بیتا.
19
بهوتی، منصور بن یونس، شرح منتهی الارادات، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1421ق.
20
همو، کشاف القناع عن متن الاقناع، ریاض، دارعالم الکتب، 1423ق.
21
بیهقی، احمد بن حسین، السنن الکبری، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1424ق.
22
جمل، سلیمان، حاشیة الجمل علی شرح المنهج، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، بیتا.
23
حسینی عاملی، سیدجواد بن محمد، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1393ش.
24
حلی، حسن بن یوسف، ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.
25
همو، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسه آلالبیت لإحیاء التراث، 1414ق.
26
خرشی، محمد بن عبدالله، شرح مختصر خلیل، بیروت، دارالفکر، بیتا.
27
دسوقی، محمد بن عرفة، حاشیة الدسوقی علی الشرح الکبیر، بیروت، دارإحیاء الکتب العربیه، بیتا.
28
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، مکه، مکتبة نزار مصطفی الباز، بیتا.
29
رحیبانی، مصطفی السیوطی، مطالب أولی النهی فی شرح غایة المنتهی، دمشق، المکتب الاسلامی، 1415ق.
30
رملی، احمد بن حمزه، حاشیة الرملی علی أسنی المطالب، قاهره، دارالکتاب الاسلامی، بیتا.
31
زحیلی، وهبه، التفسیر المنیر، بیروت - دمشق، دارالفکر المعاصر، 1418ق.
32
زیلعی، عثمان بن علی، تبیین الحقائق شرح کنز الدقائق، قاهره، المطبعة الکبری الامیریة، 1313ق.
33
سرخسی، محمد بن احمد، المبسوط، بیروت، دارالمعارف، 1414ق.
34
سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر، الأشباه و النظائر، قاهره، المکتبة التوفیقیة، 2012م.
35
شربینی، محمد بن احمد، الاقناع فی حل ألفاظ ابیشجاع، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1425ق.
36
همو، مغنی المحتاج الی معرفة معانی الفاظ المنهاج، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، بیتا.
37
شهید اول، محمد بن مکی، غایة المراد فی شرح نکت الارشاد، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1414ق.
38
همو، اللمعة الدمشقیة، قم، دارالفکر، 1411ق.
39
شهید ثانی، زینالدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، بیروت، مؤسسه الأعلمی، بیتا.
40
همو، مسالک الافهام فی شرح شرائع الاسلام، قم، دارالهدی، بیتا.
41
شیرازی، ابراهیم بن علی، المهذب فی فقه الامام الشافعی، دمشق، دارالقلم، 1417ق.
42
صاوی، احمد بن محمد، حاشیة الصاوی علی الشرح الصغیر، قاهره، دارالمعارف، بیتا.
43
ضیایی، محمدعادل و بیگرد شریفی، «وجود شاهد در نکاح از منظر فقه مذاهب اسلامی»، مجله مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی (فروغ وحدت)، شماره 37، پاییز 1393ش.
44
طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
45
همو، المبسوط فی الفقه الإمامیه، قم، المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه، 1387ق.
46
فاضل هندى، محمد بن حسن، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الاحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، بیتا.
47
موسوی عاملی، سیدمحمد بن علی، نهایة المرام فی شرح مختصر شرائع الاسلام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
48
علیش، محمد بن احمد، منح الجلیل شرح مختصر الخلیل، بیروت، دارالفکر، 1409ق.
49
عمرانی، ابوالحسین یحیی، البیان فی مذهب الإمام الشافعی، جدة، دارالمنهاج، 1421ق.
50
عمیدی، سید عمیدالدین، کنز الفوائد فی حل مشکلات القواعد، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1416ق.
51
فاضل مقداد (سیورى حلى)، مقداد بن عبدالله، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، قم، کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی، 1404ق.
52
فتحالله، احمد، معجم ألفاظ الفقه الجعفری، دمام، مطابع مدوخل، 1415ق.
53
فخرالمحققین، محمد بن حسن، ایضاح الفوائد فی شرح القواعد، قم، مطبعة العلمیة، 1387ش.
54
فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، بیروت، المکتبة العلمیة، بیتا.
55
قرطبی، محمد بن احمد، الجامع الاحکام القرآن (تفسیر القرطبی)، قاهره، دارالکتب المصریه، 1384ق.
56
کاسانی، ابوبکر بن مسعود، بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1424ق.
57
ماوردی، علی بن محمد، الحاوی الکبیر، بیروت، دارالفکر، 1414ق.
58
محقق اردبیلی، احمد بن محمد، زبدة البیان فی احکام القرآن، تهران، المکتبة الجعفریة، بیتا.
59
محقق کرکی، علی بن عبدالعالی، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسه آلالبیت، 1411ق.
60
مرداوی، علی بن سلیمان، الانصاف فی معرفه الراجع من الخلاف علی مذهب الامام المبجَّل احمد بن حنبل، قاهره، مطبعة السنة المحمدیة، 1375ق.
61
مطیعی، محمد نجیب، المجموع شرح المهذب (تکملة المطیعی)، بیروت، دارالفکر، بیتا.
62
الموسوعة الفقهیة الکویتیة، کویت، وزارة الأوقاف و الشؤون الاسلامیة، مطابع دارالصفوه، 1414ق.
63
نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1365ش.
64
نووی، یحیی بن شرف، المجموع شرح المهذب، بیروت، دارالفکر، بیتا.
65
ORIGINAL_ARTICLE
قاعده «درء المفاسد أولی من جلب المصالح» و تأثیرات آن بر فقه اسلامی
قاعده «درء مفاسد أولی من جلب المصالح» از جمله قواعد فقهی پرکاربرد است که از فروعات قاعده کلی «لاضرر و لاضرار» است. هرچند که این قاعده بیشتر در نزد اهلسنت مطرح شده لکن در کتب فقهی و اصولی فقهای فریقین بهکرات به آن استناد شده است. از آنجا که مقصود احکام شریعت محافظت از مصالح فردی و اجتماعی است و قاعده «درء المفاسد أولی من جلب المصالح» از جمله قواعد مرتبط با مصالح و مفاسد است، ارتباط وثیق این قاعده با نظریه مقاصد شریعت در حمایت از رعایت مصالح و دفع مفاسد میتواند در جهت پاسخگویی به مشکلات جدید به عنوان راهکاری جدی تلقی گردد. این مقاله درصدد واکاوی بیشتر جایگاه، مفاد، مبانی و شروط اعمال قاعده «درء مفاسد أولی من جلب المصالح» و تبیین نسبت آن با فقه المقاصد، مصالح مرسله، سد ذرایع و قواعد فقهی مرتبط است. همچنین این مقاله به بررسی تأثیرات قاعده مذکور بر استنباط فقهی در گستره عبادات، معاملات، احکام و فقه سیاسی در فقه اهلسنت و فقه امامیه و بهویژه در موضوعات نوپدید میپردازد. به این امید که بررسی این قاعده از جنبه علمی و تفریعی بتواند در تقریب فقهی و پویایی فقه مقاصدی و اتقان در اجتهاد مؤثر باشد.
https://fiqhemoqaran.mazaheb.ac.ir/article_51383_d646de7aba9b307dee2db5a42e41fa1d.pdf
2017-05-22
101
123
قاعده فقهی
مفسده
مصلحت
تزاحم
مقاصد شریعت
مجید
وزیری
dr.majid.vaziri@gmail.com
1
استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
LEAD_AUTHOR
نورالدین
سعیدیانی
saeedyani@gmail.com
2
کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
AUTHOR
قرآن کریم.
1
آخوند خراسانی، محمدکاظم، کفایة الاصول، قم، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1409ق.
2
ابراهیم، انیس، معجم الوسیط، تهران، اندیشه سلامی، 1389ش.
3
ابنمنظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارالبشائر، 1997م.
4
ابنتیمیه، احمدبن عبدالحلیم، مجموع فتاوی، قاهره، مکتبه ابنتیمیه، بیتا.
5
ابنحجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری شرح صحیح البخاری، بیروت، دارالمعرفه، بیتا.
6
ابنحجر هیتمی، احمد بن محمد، الفتاوی الکبری الفقهیه، بیروت، دارالفکر، بیتا.
7
ابنحنبل، احمد بن محمد، مسند الامام احمد بن حنبل، بیروت، مؤسسه الرساله، 1417ق.
8
ابنعاشور، محمد طاهر، مقاصد الشریعة الاسلامیة، عمان، دارالنفائس، 1421ق.
9
ابنعبدالسلام، عبدالعزیز، قواعد الأحکام فی مصالح الأنام، بیروت، دارالجیل، 1980م.
10
ابنعثیمین، محمد بن صالح، منظومه اصول الفقه و قواعده، دمام، دار ابنالجوزی، 1426ق.
11
ابنفارس، احمد، معجم مقابیس اللغه، بیروت، دارالفکر، 1399ق.
12
ابنکثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالفکر العربی، بیتا.
13
ابننجیم مصری، زینالدین بن ابراهیم، الأشباه و النظائر، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1413ق.
14
البار، محمد علی، «بنوک الحلیب»، مجله مجمع الفقه الاسلامی، جده، مجمع الفقه الاسلامی التابع لمنظمة المؤتمر الاسلامی، 1409ق.
15
البانی، محمد ناصرالدین، سلسله الاحادیث الصحیحه و شیء من فقهها، ریاض، مکتبه المعارف، 1415ق.
16
بوطی، محمد سعید رمضان، ضوابط فی الشریعة الاسلامیة، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1420ق.
17
بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، دمشق، دارالطوق النجاة، 1422ق.
18
بورنو، محمد صدقی بن احمد، الوجیز فی ایضاح قواعد الفقه، بیروت، مؤسسه الرساله، 1419ق.
19
بهوتی، منصور بن یونس، کشاف القناع عن متن الإقناع، بیروت، دارالفکر، 1982م.
20
تسخیری، محمدعلی، القواعد الاصولیه و الفقهیه علی مذهب الامامیه، تهران، المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیه، 1426ق.
21
جزیری، عبدالرحمن و سیدمحمد غروی و یاسر مازح، الفقه علی المذاهب الاربعه و مذهب اهلالبیت، بیروت، دارالثقلین، 1419ق.
22
جمعی از نویسندگان، فرهنگنامه اصول فقه، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1389ش.
23
حسینى شیرازى، سیدمحمد، فقه العولمة، بیروت، مؤسسه الفکر الاسلامی، 1422ق.
24
حکیم، محمدتقی، الاصول العامه للفقه المقارن، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، 1431ق.
25
خمینی، سیدروحالله، تحریر الوسیله، نجف، مطبعه الآداب، 1390ق.
26
همو، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1378ش.
27
فخررازی، محمدبن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1420ق.
28
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دمشق، دارالقلم، 1996م.
29
رشید رضا، محمد، تفسیر المنار، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، 1991م.
30
زرقاء، مصطفی احمد، المدخل الی نظریة الالتزام العامة فی الفقه الاسلامی، دمشق، دارالقلم، 1420ق.
31
زیدان، عبدالکریم، الوجیز فی اصول الفقه، تهران، احسان، 1430ق.
32
سبکی، تاجالدین بن علی، الاشباه و النظائر، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1411ق.
33
سوسوه، عبدالمجید، «منهج فقه الموازنات فی الشریعة الاسلامیة»، مجله البحوث الفقهیه المعاصره، العدد 51، 1422ق.
34
سهیلی، محمد امین، قاعده درء المفاسد، قاهره، دارالسلام، 1431ق.
35
سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر، الاشباه و النظائر، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1411ق.
36
شاطبی، ابراهیم بن موسی، الموافقات فی اصول الشریعة، بیروت، دارالفکر، 1341ق.
37
شنقیطی، محمد، احکام الجراحیه الطبیه و الآثار المترتبه علیها، جده، دارالصحابه، 1415ق.
38
عدوی، علی، حاشیة علی کفایه الطالب، بیروت، دارالمعرفه، بیتا.
39
علیدوست، ابوالقاسم، فقه و مصلحت، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1388ش.
40
غزالی، محمد بن محمد، المستصفی فی علم الاصول، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1993م.
41
همو، المقصد الأسنى فی شرح معانی أسماء الله الحسنى، قبرس، نشر الجفان و الجابی، 1407ق.
42
فاضل مقداد (سیورى حلى)، مقداد بن عبدالله، نضد القواعد الفقهیه على مذهب الإمامیه، قم، کتابخانه آیتالله مرعشى نجفى، 1403ق.
43
فتوحی حنبلی، ابنالنجار، شرح الکوکب المنیر، دمشق، دارالفکر، 1400ق.
44
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، بیروت، دارالعلم، بیتا.
45
قرافی، احمد بن ادریس، الفروق، بیروت، عالم الکتب، بیتا.
46
قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1407ق.
47
مالک بن انس، الموطأ، بیروت، دارالمعرفه، 1420ق.
48
مبارک، محمد عبدالعزیز، قاعده درء المفاسد مقدم علی جلب المصالح و تطبیقاتها الطبیه، بیتا، برگرفته از: https://units.imamu.edu.sa
49
مدکور، محمد سلام، المدخل للفقه الاسلامی، قاهره، دارالنهضه، 1389ق.
50
نووی، یحیی بن شرف، المجموع شرح المهذب، بیروت، دارالفکر، 1421ق.
51
همو، شرح صحیح مسلم، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1407ق.
52
وکیلی، محمد، فقه الاولویات دراسة فی الضوابط، ویرجینیا، المعهد العالمی للفکر الاسلامی، 1997م.
53
هنداوی، حسن بن ابراهیم، قاعده درء المفسدة مقدّم على جلب المصلحة: دراسة أصولیة فقهیة، بیتا، برگرفته از: http://www.islamsyria.com
54
هیکل، محمد خیر، الجهاد و القتال، بیروت، دارالبیارق، 1417ق.
55
ORIGINAL_ARTICLE
مبانی فقهی قصاص پدر توسط فرزند در صورت قتل مادر
عدم قصاص پدر در صورت قتل فرزند، مورد اتفاق همه فقهاست و ماده 301 قانون مجازات اسلامی نیز آن را تصریح کرده است. اما گاهی پدر، مرتکب جنایت بر کسی میشود که فرزندش، ولیدم مجنیعلیه است و درواقع فرزند مستقیماً مورد جنایت قرار نمیگیرد، بلکه فرزند حق قصاص پدر خویش بابت جنایت پدر بر همسر خود را پیدا میکند. در این مورد، درباره اینکه فرزند میتواند قصاص پدر را مطالبه کند یا خیر، بین فقها اختلافنظر وجود دارد. گروهی از فقها با استناد به دلایلی چون قیاس اولویت و روایت «لایُقادُ والدٌ بوَلَدِه» و روایات باب قذف، قائل به عدم قصاص پدر هستند. گروهی دیگر ضمن رد دلایل مورد استناد گروه نخست، موضوع مورد بحث را مشمول عمومات ادله قصاص دانستهاند. در این مقاله به نقد و بررسی دلایل هر دو گروه از فقها پرداخته شده و با توجه به بررسی مستندات دو گروه، نظریه قصاص پدر، قابل دفاع دانسته شده است.
https://fiqhemoqaran.mazaheb.ac.ir/article_51388_1b2b36cc08081eb2b06ccea6525a41af.pdf
2017-05-22
125
150
قتل
قصاص پدر
انتفاء ابوت
ولیدم مادر
اسدالله
لطفی
lotfidr@yahoo.com
1
دانشیار دانشگاه بینالمللی امام خمینی(ره)
LEAD_AUTHOR
بهرام
سهرابی نژاد
b.sohrabinejad@yahoo.com
2
کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی
AUTHOR
فروزان
سهرابی نژاد
f.sohrabinezhad@yahoo.com
3
کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه بینالمللی امام خمینی(ره)
AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابنادریس حلى، محمد بن منصور، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1410ق.
2
ابنسعید حلى، یحیى بن احمد، الجامع للشرائع، قم، سیدالشهداء، 1405ق.
3
ابنقدامه، عبدالله بن احمد، المغنی مع الشرح الکبیر، بیروت، دارالفکر، 1405ق.
4
ابننجیم مصری، زینالدین بن ابراهیم، البحر الرائق، قاهره، دارالکتاب الاسلامی، بیتا.
5
ابنمفلح، ابراهیم بن محمد، المبدع فی شرح المقنع، بیروت، المکتب الاسلامی، 1980م.
6
ابوالصلاح حلبى، تقىالدین بن نجمالدین، الکافی فی الفقه، اصفهان، کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین، 1403ق.
7
اسحاقی، محمد، مجازات پدر و مادر در جرم کشتن فرزند، تهران، سفیر صبح، 1380ش.
8
الهیان، مجتبی، نگرش فقهی حقوقی پیرامون احکام حدود، قصاص و دیات در فقه امامیه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1372ش.
9
حجاوی، موسی، الاقناع، بیروت، دارالمعرفه، 1408ق.
10
حرعاملى، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعه إلى تحصیل مسائل الشریعه، قم، مؤسسه آلالبیت لاحیاء التراث، 1409ق.
11
حلی، حسن بن یوسف، قواعد الأحکام فی معرفه الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق.
12
خمینى، سیدروحالله، تحریر الوسیله، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1379ش.
13
خوانسارى، سیداحمد بن یوسف، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1405ق.
14
خویى، سیدابوالقاسم، مبانی تکملة المنهاج، قم، مؤسسه احیاء آثار الامام الخویی، 1422ق.
15
دهخدا، علیاکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، 1377ش.
16
زحیلی، وهبه، الفقه الاسلامی و ادلته، بیروت، دارالفکر، 1405ق.
17
سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، قم، مؤسسه المنار، 1413ق.
18
ستاینده، حمید، «فرزندکشی در فقه و حقوق»، پایگاه تخصصی نشر مقالات حقوقی، حقگستر، بیتا.
19
شهید اول، محمد بن مکى، اللمعة الدمشقیة فی فقه الامامیه، بیروت، دارالتراث؛ الدار الاسلامیه، 1410ق.
20
شهید ثانی، زینالدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم، داورى، 1410ق.
21
همو، مسالک الافهام الى تنقیح شرائع الاسلام، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیه، 1413ق.
22
صابونی، محمدعلی، روائع البیان فی تفسیر آیات الاحکام من القرآن، بیروت، دارالمعرفه، 1406ق.
23
طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، اسماعیلیان، 1391ق.
24
طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1407ق.
25
همو، المبسوط فی فقه الامامیه، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، 1387ق.
26
عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، تهران، امیرکبیر، 1363ش.
27
فاضل لنکرانى، محمد، تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله، قم، مرکز فقه ائمه اطهار، 1422ق.
28
فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الاحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1416ق.
29
فیض کاشانى، محمدمحسن بن شاه مرتضى، مفاتیح الشرائع، قم، مجمع الذخائر الاسلامیه، 1401ق.
30
قانون مجازات اسلامی، مصوب 1392ش.
31
قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، بیروت، مؤسسه الرساله، 1427ق.
32
گرجی، ابوالقاسم (با همکاری دکتر روشنعلی شکاری و دکتر حسین فریار)، حدود، تعزیرات و قصاص، تهران، دانشگاه تهران، 1385ش.
33
محقق حلى، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1408ق.
34
همو، مختصر النافع فی فقه الامامیه، قم، مؤسسه المطبوعات الدینیه، 1418ق.
35
مرعشی نجفی، سیدشهابالدین، القصاص علی ضوء القرآن و السنه، قم، کتابخانه آیةالله مرعشى نجفى، 1415ق.
36
مرعشی، محمدحسن، شرح قانون حدود و قصاص، تهران، چاپخانه وزارت ارشاد اسلامی با همکاری اداره کل آموزش وزارت دادگستری، 1365ش.
37
مروارید، علیاصغر، سلسله الینابیع الفقهیه، مؤسسه فقه الشیعه الدار الاسلامیه، 1410ق.
38
مفید، محمد بن محمد، المقنعه، قم، کنگره جهانى هزاره شیخ مفید، 1413ق.
39
مقدس اردبیلى، احمد بن محمد، مجمع الفائده و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1403ق.
40
میرمحمدصادقی، حسین، حقوق کیفری اختصاصی (جرایم علیه اشخاص)، تهران، نشر میزان، 1387ش.
41
نجفى، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1404ق.
42
ORIGINAL_ARTICLE
حکم فقهی مجازات انسان زنده با سوزاندن در مذاهب اسلامی
بسیاری از نظامهای حقوقی جهان از جمله نظام حقوقی اسلام مجازات اعدام را فیالجمله پذیرفتهاند. یکی از مسائل بسیار مهم در این زمینه، کیفیت و ابزارهای اعدام و نیز حقوق اعدامی است. آیا کسی که مستحق مردن است را میتوان با هر کیفیت و ابزاری اعدام کرد؟ به طور خاص، آیا میتوان شخص اعدامی را زنده در آتش سوزاند؟ اهمیت و ضرورت این موضوع زمانی آشکار میشود که اخیراً برخی از گروههای منسوب به اسلام، به نام اسلام و آشکارا، اقدام به زنده سوزاندن دشمنان خود میکنند. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از روش جمعآوری اطلاعات کتابخانهای و اسنادی انجام و در آن ادله حرمت زنده سوزاندن انسان و نقد ادله جواز آن بررسی و استثنائات مورد ادعا از حرمت این عمل ارزیابی شده است. نتیجه بهدستآمده حاکی از آن است که با هیچ دلیل معتبری نمیتوان سوزاندن انسان زنده یا جواز آن را به اسلام یا امامان معصوم نسبت داد.
https://fiqhemoqaran.mazaheb.ac.ir/article_51392_dbc8fa52b3b4b046a6287eb4e839e617.pdf
2017-05-22
151
172
قتل
احراق
مجازات
زنده سوزاندن
مذاهب اسلامی
علیرضا
عابدی سرآسیا
a-abedi@um.ac.ir
1
استادیار دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
اعظم
امینی
amini.a@pnurazavi.ac.ir
2
استادیار دانشگاه پیام نور
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
آجرّی، ابوبکر محمد بن حسین، الشریعه، ریاض، دارالوطن، 1999م.
2
ابناثیر، مبارک بن محمد، النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، قم، مؤسسه اسماعیلیان، بیتا.
3
ابنبابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق.
4
ابنبراج، عبدالعزیز بن نحریر، جواهر الفقه، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1411ق.
5
ابنحجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری شرح صحیح البخاری، بیروت، دارالمعرفه، 1379ق.
6
ابنحنبل، احمد بن محمد، مسند الامام احمد بن حنبل، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1421ق.
7
ابنرشد، محمد بن احمد، بدایة المجتهد و نهایة المقتصد، بیجا، ملتقى أهل الحدیث، بیتا.
8
ابنزهره، حمزة بن على، غنیة النزوع إلى علمی الاصول و الفروع، قم، مؤسسه امام صادق، 1417ق.
9
ابنعابدین، محمدامین بن عمر، رد المحتار علی الدر المختار، بیروت، دارالفکر، 1412ق.
10
ابنقدامه، عبدالله بن احمد، المغنی مع الشرح الکبیر، بیروت، دارالفکر، 1405ق.
11
ابنمنظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارالفکر، 1414ق.
12
ابننجیم مصری، زینالدین بن ابراهیم، البحر الرائق شرح کنز الدقائق، بیروت، دارالمعرفه، بیتا.
13
ابوالصلاح حلبى، تقىالدین بن نجمالدین، الکافی فی الفقه، اصفهان، کتابخانه عمومى امام امیرالمؤمنین، 1403ق.
14
احمدی میانجى، على، الاسیر فی الاسلام، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1411ق.
15
بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، بیروت، دارالفکر، 1401ق.
16
بیهقی، احمد بن حسین، السنن الکبری، حیدرآباد، مجلس دائرة المعارف النظامیة الکائنة، 1344ق.
17
تبریزى جواد، أسس الحدود و التعزیرات، قم، دفتر مؤلف، 1417ق.
18
ترمذی، محمد بن عیسی، الجامع الصحیح سنن الترمذی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بیتا.
19
جزیرى، عبدالرحمن و سیدمحمد غروى و یاسر مازح، الفقه على المذاهب الأربعة و مذهب أهلالبیت، بیروت، دارالثقلین، 1419ق.
20
جمعى از مؤلفان، مجله فقه اهلبیت (فارسى)، قم، مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، بیتا.
21
حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک على الصحیحین، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1411ق.
22
حرعاملى، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعه الى تحصیل مسائل الشریعه، قم، مؤسسه آلالبیت لاحیاء التراث، 1409ق.
23
حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسه آلالبیت، 1388ق.
24
همو، قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق.
25
راوندى، سعید بن هبةالله، آیات الاحکام، قم، کتابخانه آیتالله مرعشى نجفى، 1405ق.
26
رشیدرضا، محمد، تفسیر القرآن کریم، بیروت، دارالفکر، 1993م.
27
مرتضی زبیدى، محمد بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارالفکر، 1414ق.
28
زحیلی، وهبه، الفقه الاسلامی و ادلته، دمشق، دارالفکر، بیتا.
29
سرخسی، محمد بن احمد، المبسوط، بیروت، دارالمعرفه، 1414ق.
30
شربینی، محمد بن احمد، مغنی المحتاج الی معرفة معانی الفاظ المنهاج، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415ق.
31
شمس ناتری، محمدابراهیم، بررسی تطبیقی مجازات اعدام، تهران، دفتر تبلیغات اسلامی، 1378ش.
32
شهید ثانى، زینالدین بن على، مسالک الافهام الى تنقیح شرائع الاسلام، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیة، 1413ق.
33
شیرازی، ابراهیم بن علی، المهذب فی فقه الامام الشافعی، بیروت، دارالکتب العلمیه، بیتا.
34
طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، قاهره، مکتبة ابنتیمیه، 1415ق.
35
طبرسى، فضل بن حسن، المؤتلف من المختلف بین أئمة السلف، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه، 1410ق.
36
طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، 1387ق.
37
همو، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوى، بیروت، دارالکتاب العربی، 1400ق.
38
عینی، محمود بن احمد، عمدة القاری شرح صحیح البخاری، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بیتا.
39
فاضل لنکرانى، محمد، تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله ـ الحدود، قم، مرکز فقهى ائمه اطهار، 1422ق.
40
فاضل هندى، محمد بن حسن، کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1416ق.
41
فخرالمحققین، محمد بن حسن، ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1387ق.
42
قاضی نعمان، نعمان بن محمد، شرح الاخبار فی فضائل الائمه الاطهار، قم، مؤسسه آلالبیت، 1385ق.
43
کاسانی، ابوبکر بن مسعود، بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1406ق.
44
کحلانی، محمد بن اسماعیل، سبل السلام، مصر، مصطفی البابی الحلبی و اولاده، 1378ق.
45
کشّى، محمد بن عمر، رجال الکشی ـ اختیار معرفة الرجال، مشهد، دانشگاه مشهد، 1490ق.
46
کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
47
متقی هندی، علی بن حسامالدین، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1401ق.
48
مجلسى، محمدباقر بن محمدتقى، بحار الانوار، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1403ق.
49
همو، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1404ق.
50
مدنی کاشانى، رضا، کتاب القصاص للفقهاء و الخواص، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1410ق.
51
مصطفوى، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، مرکز الکتاب للترجمه و النشر، 1402ق.
52
مفید، محمد بن محمد، المقنعه، قم، کنگره جهانى هزاره شیخ مفید، 1413ق.
53
ملا علی قاری، علی بن محمد، مرقاة المفاتیح شرح مشکاة المصابیح، بیروت، دارالفکر، 1422ق.
54
منبجی، على بن زکریا، اللباب فی الجمع بین السنة و الکتاب، دمشق، دارالقلم، 1414ق.
55
منذری، عبدالعظیم بن عبدالقویه، الترغیب و الترهیب من الحدیث الشریف، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1417ق.
56
موسوى اردبیلى، سیدعبدالکریم، فقه الحدود و التعزیرات، قم، دانشگاه مفید، 1427ق.
57
موصلی، عبدالله بن محمود، الاختیار لتعلیل المختار، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1426ق.
58
نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1404ق.
59
نسائی، احمد بن علی، سنن النسائی، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1411ق.
60
هاشمی شاهرودی، سیدمحمود و دیگران، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهلبیت، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهلبیت، 1426ق.
61