مطالعه تطبیقی تعلیق پذیری اعمال حقوقی در مذاهب حنفی و مالکی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه گیلان.

2 دانشجوی دکتر حقوق خصوصی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان، ایران.

چکیده

عقد معلق هم از نظر شکلی و هم از نظر ماهیتی با عقد منجز تفاوت دارد. شکی در صحت عقد منجز با وجود ارکان عقد نیست. اما وابستگی عقد معلق به امر خارجی دیگر، آن را به یکی از موضوعات چالشی در فقه و حقوق تبدیل کرده است. با توجه به گسترش روزافزون قراردادهای معلق، باطل دانستن آن مانع توسعه حقوق خصوصی و مانع پیشرفت جامعه است. با این هدف در این مقاله دو مکتب فقهی و حقوقی در این زمینه بررسی می­‌شود. مسئله اصلی در تحقیق حاضر این است که آیا در مذاهب فقهی حنفی و مالکی تعلیق اعمال حقوقی صحیح است؟ این تحقیق که به‌صورت کتابخانه­‌ای و با مراجعه به منابع معتبر فقهی دو مذهب مذکور صورت گرفته است، نشان می­‌دهد که در فقه حنفی و مالکی نظر کلی در مورد امکان تعلیق اعمال حقوقی وجود ندارد، بلکه تعلیق­ پذیری در اعمال حقوقی مختلف تفکیک شده است. فقیهان حنفی برای عدم صحت اعمال حقوقی معمولاً به غرری بودن عمل حقوقی معلق و مشابهت آن با قمار و مخالفت تعلیق با مقتضای اعمال حقوقی تملیکی استناد می­‌نمایند. اما فقیهان مالکی جزم را در معاوضات مالی تملیکی لازم می­‌دانند و تعلیق را منافی این جزم می­‌دانند. بررسی استدلالهای فقیهان این دو مذهب فقهی نشان می­‌دهد که این استدلالها مبنای استواری نداشته و نمی­‌تواند دلیل بطلان عقد معلق گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

مطالعه تطبیقی تعلیق پذیری اعمال حقوقی در مذاهب حنفی و مالکی

نویسندگان [English]

  • sayyed mohammad Asadinezhad 1
  • Ali Sadeqi 2
1 asociated professor, department of law. faculty of litirature and hu,manities, Guilan umiversity.
2 Ph.d student of private law, Faculty of literature and humanities, University of Guilan. Iran.
قرآن کریم.
ابن­‌تیمیه، احمد بن عبدالحلیم (بی­‌تا). العقود. قاهره: مکتبه السنه المحمدیه.
ابن‌­جلاب مالکی، عبیدالله بن حسین (1428ق). التفریع فی فقه الإمام مالک بن انس. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن­‌حنبل، احمد بن محمد (1421ق). مسند الإمام احمد بن حنبل. بیروت: مؤسسة الرسالة.
ابن­‌رشد، محمد بن احمد (1425ق). بدایة المجتهد و نهایة المقتصد. قاهره: دارالحدیث.
ابن­‌عابدین، محمدامین بن عمر (1412ق). رد المحتار علی الدر المختار. بیروت: دارالفکر.
ابن­‌عسکر بغدادی، عبدالرحمن بن محمد (بی­‌تا). ارشاد السالک الی اشرف المسالک فی فقه الامام مالک. قاهره: مطبعة مصطفی البابی الحلبی.
ابن­‌ماجه قزوینی، محمد بن یزید (بی­‌تا). سنن ابن­‌ماجه. بی‌جا: دارإحیاء الکتب العربیة.
ابن­‌نجیم حنفی، عمر بن ابراهیم (1422ق). النهر الفائق شرح کنز الدقائق. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن­‌نجیم مصری، زین­‌الدین بن ابراهیم (1419ق). الأشباه و النظائر علی مذهب ابی‌حنیفة النعمان. بیروت: دارالکتب العلمیه.
آل کاشف الغطاء، محمدحسین (1422ق). تحریر المجلة. تهران: المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الإسلامیه.
بخاری، محمد بن اسماعیل (1422ق). صحیح البخاری. دمشق: دارطوق النجاة.
جزیری، عبدالرحمن (1424ق). الفقه على المذاهب الأربعة. بیروت: دارالکتب العلمیه.
جعفری لنگرودی محمد‌جعفر (1380ش). ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.
حسینی مراغه‌ای، ‌سید عبدالفتاح بن علی (1417ق). العناوین الفقهیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
حصکفی، محمد بن علی (1423ق). الدر المختار شرح تنویر الأبصار و جامع البحار. بیروت: دارالکتب العلمیه.
حطاب، محمد بن محمد (1412ق). مواهب الجلیل فی شرح مختصر خلیل. بیروت: دارالفکر.
حفناوی، محمد ابراهیم (بی­‌تا). الطلاق. بی­‌جا: مکتبه الایمان.
حکیم، عبدالمجید (1385ق). الموجز فی شرح القانون المدنی العراقی. بغداد: الاهلیه.
حیدر، علی (1423ق). درر الحکام فی شرح مجلة الأحکام. ریاض: دار عالم الکتب.
خرشی، محمد بن عبدالله (بی­‌تا). شرح مختصر خلیل. بیروت: دارالفکر.
رومی بابرتی، محمد بن محمد (بی­‌تا). العنایة شرح الهدایه. بیروت: دارالفکر.
زحیلی، وهبه (1405ق). الفقه الإسلامی و ادلته. دمشق: دارالفکر.
زرقاء، مصطفی احمد (1433). عقد البیع. دمشق: دارالقلم.
همو (1425ق). المدخل الفقهی العام. دمشق: دارالقلم.
زیلعی، عثمان بن علی (1313ق). تبیین الحقائق شرح کنز الدقائق و حاشیة الشلبی. قاهره: المطبعة الکبرى الأمیریة.
سرخسی، محمد بن احمد (1414ق). المبسوط. بیروت: دارالمعرفه.
سنهوری، عبدالرزاق احمد (بی­‌تا). الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید. بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
شاذلی، حسن علی (1430ق). نظریه الشرط فی الفقه الإسلامی. ریاض: دار کنوز اشبیلیا.
شیرازى، سید محمد (بی­‌تا). ایصال الطالب الى المکاسب. تهران: اعلمى.
ضریر، محمد امین (1410ق). الغرر و اثره فی العقود فی الفقه الإسلامی. بیروت: دارالجیل.
عابدیان، میرحسین (1387ش). شروط باطل و تأثیر آن در عقد. تهران: جنگل.
عبود، ابراهیم بن محمد (1402ق). تعلیق العقود فی الفقه الإسلامی (پایان‌­نامه کارشناسی ارشد). ریاض: دانشگاه ملک سعود.
علیش، محمد بن احمد (بی­‌تا). فتح العلی المالک فی الفتوی علی مذهب الإمام مالک. بیروت: دارالمعرفه.
عیاشی، فداد (بی­‌تا). التعلیق فی العقود مع الإشارة الی بعض التطبیقات المعاصرة. جده: المعهد الإسلامی للبحوث و التدریب البنک الإسلامی للتنمیة.
عینی، محمود بن احمد (1420ق). البنایه شرح الهدایه. بیروت: دارالکتب العلمیه.
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب (1352ق). القاموس المحیط. قاهره: مطبعه مصریه.
قاضی عبدالوهاب، عبدالوهاب بن علی (1425ق). التلقین فی الفقه المالکی. بیروت: دارالکتب العلمیه.
قدری باشا، محمد (1308ق). مرشد الحیران الی معرفه احوال الانسان فی المعاملات الشرعیه علی مذهب الإمام ابی­‌حنیفه النعمان. بولاق: المطبعه الکبری الامیریه.
قرافی، احمد بن ادریس (بی­‌تا). انوار البروق فی انواء الفروق. بیروت: عالم الکتب.
کاتوزیان، ناصر (1397ش). قواعد عمومی قراردادها. تهران: شرکت سهامی انتشار.
کاسانی، ابوبکر بن مسعود (1406ق). بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع. بیروت: دارالکتب العلمیه.
مالک بن انس (1415ق). المدونة الکبری. بیروت: دارالکتب العلمیه.
مرغینانی، علی بن ابی­‌بکر (1355ق). بدایه المبتدی. قاهره: محمدعلی صبح.
همو (بی­‌تا). الهدایة فی شرح بدایة المبتدی. بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
ملا خسرو، محمد بن فرامرز (بی­‌تا). درر الحکام شرح غرر الأحکام. بی­‌جا: دارإحیاء الکتب العربیه.
نسفی، عبدالله بن احمد (1432ق). کنز الدقائق. بیروت: دارالبشائر الإسلامیه.