تداخل جنایات موجب قصاص در فقه مذاهب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه علوم قضایی

2 کارشناس ارشد فقه مقارن و حقوق جزای اسلامی دانشگاه مذاهب اسلامی

چکیده

از جمله مسائلی که در قصاص اعضاء و نفس مطرح می‌­شود، موضوع تعدد و تداخل حق قصاص است. در مواردی که جانی با ایراد ضربه واحد باعث جرح یا قطع و سپس مرگ مجنی­‌علیه می‌­شود، قصاص طرف در نفس تداخل کرده و بنابر نظر فقهای امامیه جانی فقط به قصاص نفس محکوم می‌گردد. در صورتی که جانی ضربات متعدد را به­‌طور متوالی و با فاصله کم وارد نماید نیز قصاص طرف در نفس تداخل می­‌کند. در مواردی که ضربات متعدد با فاصله زمانی وارد شود، قصاص طرف در نفس تداخل نکرده و هر جنایتی قصاص خود را دارد. وجود بهبودی و عدم آن میان ضربات، مورد بحث فقهای امامیه و اهل­‌سنت واقع شده و سه دیدگاه مبنی بر تداخل، عدم تداخل و تفصیل میان ضربات متوالی و متفرق به­‌وجود آمده است. در صورت ایراد جنایات متعدد به اطراف که منتهی به موت نشود، نظریه عدم تداخل قصاص اطراف و ثبوت چند حق قصاص قابل پذیرش است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Co-occurrence of Crimes Causing Nemesis in Jurisprudence of Islamic Schools of Thought

نویسندگان [English]

  • Ali Akbar Farahzadi 1
  • Narges Fahim 2
1 Assistant Professor of University of Judicial Sciences
2 MSc of Islamic Schools University
چکیده [English]

Among the issues considered about nemesis (Qisas) is the issue of co-occurrence of crimes causing nemesis and the right for Qisas. In cases that the criminal just makes a single injury on a person and that single injury leads to the death of that person, the nemesis of organs co-occurs with the nemesis of life. Based on the viewpoints of the jurisprudents of Imamiyyah, here the criminal will be condemned to death penalty. If the criminal makes several injuries on a person and those injuries leads to the death of that person, the nemesis of organs co-occurs with the nemesis of life. Based on the viewpoints of the jurisprudents of Imamiyyah, in this situation, the criminal will also be condemned to death penalty. In cases that several injuries are imposed to a person with a difference in time, the nemesis of organs does not co-occur with the nemesis of life and each injury; and the murder itself should have their own punishments. The importance of recovery of injuries has been the issue of discussions among Shiite and Sunnite jurisprudents. Three viewpoints have been presented based on co-occurrence and non-co-occurrence and the difference of time between continuous and consecutive injuries. In situations that imposing several injuries does not lead to death, the opinion of non-co-occurrence of injuries to organs and multiple rights for Qisas is acceptable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Co-occurrence
  • Co-occurrence of Injuries
  • Nemesis of Organs
قرآن کریم.
ابن­‌ادریس حلی، محمد بن منصور، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.
ابن­‌بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1426ق.
ابن­‌زهره حلبی، حمزه بن علی، غنیة النزوع، قم، مؤسسه امام صادق، 1417ق.
ابن­‌قدامه، عبدالله بن احمد، المغنی و الشرح الکبیر، بیروت، دارالکتب العربی، بی­‌تا.
ابن­‌ماجه قزوینی، محمد بن یزید، سنن ابن­‌ماجه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی‌­تا.
ابن­‌نجیم مصری، زین‌­الدین بن ابراهیم، الاشباه و النظائر، دمشق، دارالفکر، 1999م.
بغوی، حسین بن مسعود، التهذیب فی فقه الامام الشافعی، بیروت، دارالکتب العلمیه، بی­‌تا.
بیهقی، احمد بن حسین، السنن الکبری، بیروت، دارالمعرفة، بی­‌تا.
جزیری، عبدالرحمن، الفقه علی المذاهب الاربعة، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1392ق.
حاجی ده­‌آبادی، احمد، «قاعده أرش و حکومت در فقه امامیه و اهل­‌سنت»، مجله فقه و حقوق، شماره 4، 1384ش.
حر عاملى، محمد بن حسن، ‌تفصیل وسائل الشیعه الى تحصیل مسائل الشریعه، تهران، مکتبة الاسلامی، بی‌­تا.
حکیم، سید عبدالصاحب، منتقی الاصول، قم، هادی، 1416ق.
حلی، حسن بن یوسف، تبصرة المتعلمین فی الاحکام الدین، بیروت، مؤسسه الاعلمی، بی­‌تا.
همو، تحریر الاحکام الشریعة علی مذهب الامامیه، قم، مؤسسه امام صادق، 1422ق.
همو، قواعد الاحکام فی معرفۀ الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1419ق.
همو، مختلف الشیعه فی احکام الشریعة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1419ق.
خمینی، سید روح­‌الله، تحریر الوسیله، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1408ق.
همو، تهذیب الاصول، قم، هادی، بی­‌تا.
همو، مناهج الوصول الی علم الاصول، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1373ش.
خوانساری، سید احمد، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، تهران، سرای اردیبهشت، 1402ق.
خویی، سید ابوالقاسم، مبانی تکملة المنهاج، قم، مؤسسه احیاء آثار امام خویی، 1428ق.
دردیر، احمد، الشرح الکبیر علی مختصر خلیل، قاهره، مطبعه مصطفی البابی الحلبی، بی­‌تا.
سیوطی، عبدالرحمن بن ابی­‌بکر، الاشباه و النظائر فی قواعد و فروع فقه الشافعیه، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1419ق.
شافعی، محمد بن ادریس، الأم، بیروت، دارالمعرفة، بی­‌تا.
شهید اول، محمد بن مکی، القواعد و الفوائد، قم، مکتبة المفید، بی­‌تا.
شهید ثانی، زین­‌الدین بن علی، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم، مؤسسه معارف اسلامی، 1413ق.
همو، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم، گنج عرفان، 1381ش.
شیرازی، ابراهیم بن علی، المهذب فی فقه الامام الشافعی، دمشق، دارالقلم، 1417ق.
طباطبایی، سید علی بن محمد، ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل، بی­‌جا، دارالهادی، بی‌تا.
طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، بیروت، دارالصعب، 1401ق.
همو، الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1429ق.
همو، المبسوط فی فقه الإمامیه‌، تهران، المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه،‌ 1387ق.
فاضل لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة: قصاص، قم، مرکز فقه ائمه اطهار، 1421ق.
فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام عن قواعد الاحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1422ق.
فرغانی مرغینانی، برهان­‌الدین، الهدایة شرح بدایة المبتدی، بیروت، دارالأرقم، بی­‌تا.
فیاض، محمداسحاق، محاضرات فی اصول الفقه (تقریرات درس اصول آیةالله سید ابوالقاسم خویی)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1419ق.
کاسانی، ابوبکر بن مسعود، بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1424ق.
کاظمی خراسانی، محمدعلی، فوائد الاصول، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1404ق.
کلینى، محمد بن یعقوب‌، الکافی، بیروت، دارصعب، 1401ق.
محقق اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1425ق.
محقق حلى، جعفر بن حسن، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تهران، استقلال، 1417ق.
مالک بن انس، المدونة الکبری، بیروت، المکتبة العصریة، 1419ق.
نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام‌، تهران، دارالکتب الاسلامی، 1384ش.
نوری، حسین بن محمد، مستدرک الوسائل، قم، مؤسسه آل البیت، 1412ق.
نووی، یحیی بن شرف، روضة الطالبین، بیروت، دارالکتب العلمیة، بی­‌تا.